www.acapus.com Greek         Αγγλικά Last updated 23/12/2004    
    

    

Photo Album
Αναζήτηση

         
  
  
Η Προσευχή... τα νεύρα της ψυχής.

Ερμηνεία της Κυριακής προσευχής Α'

"Πάτερ ημών ό εν τοις ούρανοΐς"
Αμέσως ανύψωσε τόν ακροατή καί από την αρχή τοΰ υπενθύμισε όλη τήν ευεργεσία. Διότι αυτός πού είπε Πατέρα τόν Θεό, μέ αυτό τό μοναδικό όνομα ώμολόγησε καί τή συγχώρησι των αμαρτημάτων καί τήν έκμηδένησι της κολάσεως, τήν δικαιοσύνη, τόν αγιασμό, τήν άπολύτρωσι, τήν υιοθεσία, τήν αδελφική σχέσι μέ τόν Μονογενή, τή χορηγία τοΰ Αγίου Πνεύματος. Διότι δεν μπορείς νά όνομάσης τόν Θεό Πατέρα, αν δέν έχης πετύχει όλα αυτά τά αγαθά.
Ό Κύριος μέ δύο τρόπους δυναμώνει τό φρόνημα των μαθητών Του: Καί μέ τήν αξία Εκείνου πού επικαλούνται καί μέ τό μέγεθος τών ευεργεσιών πού έχουν απολαύσει.
Λέγοντας τό "εν τοις ούρανοΐς", δέν τό λέγει γιά νά περιορίση εκεί τόν Θεό, αλλά γιά νά άπομακρύνη από τήν γη αυτόν πού προσεύχεται καί νά τόν προσανατολίση στους ανώτερους τόπους καί στίς ουράνιες κατοικίες.
Διδάσκει ακόμη ότι ή προσευχή πρέπει νά γίνεται γιά όλους τους αδελφούς. Διότι δέν λέγει "ό Πατήρ μου ό εν τοις ούρανοΐς", αλλά "ό Πατήρ ημών". Καί αυτό τό κάνει, γιά νά άναφέρη τίς προσευχές του ό προσευχόμενος γιά όλη τήν Εκκλησία καί νά μή σκέπτεται καθόλου μόνο τόν εαυτό του, αλλά σέ κάθε περίπτωσι νά σκέπτεται καί τό συμφέρον του πλησίον.
Με τό λόγο αυτό διαλύει τήν έχθρα, καταστέλλει τήν υπερηφάνεια, εξορίζει τόν φθόνο, εισάγει τήν αγάπη, τή μητέρα όλων των αγαθών. Εξορίζει τήν ανωμαλία των ανθρωπίνων πραγμάτων, δείχνει τήν πλήρη ισοτιμία του φτωχού μέ τόν βασιλιά, άφού ή συμμετοχή μας στά σπουδαιότερα καί βασικότερα πράγματα της ζωής μας είναι κοινή. Διότι ποια ζημία μπορεί νά προέλθη από τήν επίγεια συγγένεια, όταν όλοι μας είμαστε ενωμένοι μέ τήν επουράνια συγγένεια καί κανείς δεν έχη κάτι περισσότερο από τόν άλλον, οΰτε ό πλούσιος από τό φτωχό, οΰτε ό κύριος από τό δοΰλο, ούτε ό άρχοντας από τόν αρχόμενο, οΰτε ό βασιλιάς από τό στρατιώτη, οΰτε ό φιλόσοφος από τόν ακαλλιέργητο, οΰτε ό σοφός από τόν αγράμματο;
Μία ευγενική καταγωγή χάρισε ό Θεός σέ όλους, τό ότι θεώρησε σωστό νά ονομάζεται Πατέρας όλων.
Μέ τήν ύπόμνησι αυτής της ευγενικής καταγωγής καί της επουράνιας δωρεάς, της ισοτιμίας μέ τους αδελφούς καί της αγάπης, μέ τήν άπομάκρυνσι από τή γη καί τήν προσήλωσί μας στον ουρανό, ας δοΰμε στή συνέχεια τί προτρέπει νά ζητάμε.
Καί αυτή ή λέξις, Πατέρα μας, περισσότερο άπό κάθε άλλο έχει τήν δύναμι νά μας διδάξη κάθε αρετή. Διότι αυτός πού ώνόμασε τόν Θεό Πατέρα, καί μάλιστα Πατέρα όλων, θά πρέπει νά δείξη τέτοιο τρόπο ζωής, πού νά φαίνεται άξιος αυτής της ευγενικής καταγωγής' καί νά δεΐξη τέτοια προθυμία, πού νά είναι αντάξια μέ τή δωρεά.
Δέν αρκείται όμως μόνο σέ αυτό αλλά προσθέτει καί άλλη ευχή λέγοντας'

"Άγιασθήτω τό όνομά σου"
Τότε είναι σωστή ή προσευχή εκείνου πού αποκαλεί τόν Θεό Πατέρα, δταν δεν ζητάη τίποτε άλλο εκτός από τήν δόξα τοΰ Πατέρα, αλλά τά θεωρή όλα κατώτερα από τήν δόξα Εκείνου. Διότι τό "άγιασθήτω" αυτό σημαίνει, δηλαδή "δοξασθήτω". Γιατί τή δική Του δόξα τήν έχει πλήρη καί παντοτινή. Προτρέπει όμως καί αυτόν πού προσεύχεται νά έπιθυμή καί μέ τόν τρόπο της ζωής του νά δοξάζη τόν Θεό. Αυτό ανέφερε καί προηγουμένως: ""Ετσι πρέπει νά λάμψη τό φως σας μπροστά στους ανθρώπους, γιά νά δουν τά καλά σας έργα καί νά δοξάσουν τόν Πατέρα σας πού είναι στους ουρανούς" (Ματθ. 5,16). Καί τά Σεραφείμ πού τόν δοξολογούσαν έλεγαν: ""Αγιος, άγιος, άγιος". Ώστε τό "άγιασθήτω" σημαίνει "δοξασθήτω". Άξίωσέ μας, λέγει, νά δείχνουμε τέτοια τελειότητα στή ζωή μας, ώστε κάθε ένας πού μας βλέπει νά δοξάζη τόν Θεό.
Αυτό τό πράγμα είναι άπόδειξις ολοκληρωμένης πνευματικής ζωής, νά δείχνουμε δηλαδή σέ όλους τέτοια τελειότητα στή ζωή μας, ώστε κάθε ένας πού μας βλέπει νά δοξάζη τό Θεό.

"Έλθέτω ή Βασιλεία σου"
Καί αυτό τό αίτημα πάλι δείχνει άνθρωπο μέ ευγνωμοσύνη, πού δεν προσηλώνεται σ' αυτά πού βλέπει, οΰτε θεωρεί κάτι τό σπουδαίο τά παρόντα, αλλά σπεύδει προς τόν Πατέρα καί επιθυμεί τά μέλλοντα. Αυτό είναι αποτέλεσμα αγαθής συνειδήσεως καί ψυχής πού έχει απαλλαγεί από τά πράγματα της γης.
Αυτό και ό Παύλος επιθυμούσε καθημερινά. Γι' αυτό καί έλεγε, "Καί μεΐς οι Ίδιοι πού έχουμε τήν απαρχή του Πνεύματος, στενάζουμε μέσα μας περιμένοντας μέ λαχτάρα τήν υιοθεσία, τήν άπελευθέρωσι, δηλαδή,  τοΰ σώματος μας άπό τήν φθορά" (Ρωμ. 8,23). Γιατί εκείνος πού έχει αυτόν τόν ερωτά, δεν θά ύπερηφανευθή ούτε γιά τά αγαθά της παρούσης ζωής, οΰτε πάλι θά καταβληθή από τίς δύσκολες περιστάσεις. Ζή σάν νά βρίσκεται στους ουρανούς, καί γι' αυτό έχει απαλλαχτή από τίς αντιξοότητες τής ζωής.

"Γεννηθήτω τό θέλημα σου, ως εν ούρανω καί επί τής γης"
Βλέπεις μία αρίστη συνοχή; Μας προέτρεψε νά επιθυμούμε τά μέλλοντα και νά επιθυμούμε τόσο πολύ τήν αποδημία γιά Εκείνον, ώστε νά βιαζώμαστε νά φθάσουμε κοντά Του. Όσον καιρό όμως αυτό δέν μπορεί νά γίνη καί βρισκόμαστε στην επίγεια ζωή, τότε ας φροντίζουμε νά ζούμε όπως πρέπει, σάν νά βρισκώμαστε στον ουρανό. Πρέπει, λέγει, νά επιθυμούμε τόν ουρανό καί όσα βρίσκονται στον ουρανό. Διέταξε όμως, προτού μεταβούμε στον ουρανό, νά κάνουμε τήν γη ουρανό. Άπό τέτοιο πνεύμα πρέπει νά έμπνέωνται τά λόγια καί τά έργα μας. Καί γι' αυτά νά παρακαλούμε τόν Κύριο.
Ή παραμονή μας στή γή καθόλου δέ μας εμποδίζει νά φθάσουμε στην τελειότητα των άνω Δυνάμεων. Άλλα μπορούμε, όσο βρισκόμαστε στή γή, νά ζοΰμε σάν νά είμαστε στον ουρανό.
Αυτό πού λέγει σημαίνει τό εξής: Όπως όλα εκεί πάνω γίνονται χωρίς άντίρρησι καί οί "Αγγελοι κάνουν απόλυτη καί αδιάκριτη υπακοή σε όλα, διότι λέγει: "Δυνατοί ίσχύι ποιούντες τόν λόγον αυτού", τους κάνει δηλαδή δυνατούς ή έκτέλεσι των λόγων του, έτσι, Σέ παρακαλούμε, αξίωσε καί μας τους ανθρώπους νά μήν κάνουμε μισό τό θέλημα Σου, αλλά νά τά κάνουμε όλα όπως θέλεις Έσύ.
Είδες πώς μας δίδαξε νά είμαστε καί μετριόφρονες;
Μας φανέρωσε οτι ή αρετή δεν είναι μόνον δικό μας κατόρθωμα, αλλά συνεργεί σ' αυτό καί ό Θεός. Ακόμη διέταξε καθένας πού προσεύχεται νά φροντίζη καί γιά ολόκληρη την οικουμένη. Διότι δέν είπε "ας γίνη τό θέλημα Σου σέ μένα ή σέ μας", αλλά σέ όλα τά μέρη της γης, ώστε νά διαλυθή ή πλάνη καί νά φυτευθή ή άλήθεια' νά ξερριζωθή όλη ή κακία και νά έπανέλθη ή αρετή. Καί όποια αρετή υπάρχει στον ουρανό, τέτοια νά ύπάρχη καί στή γη. "Αν γΐνη αυτό, λέγει, δέν θά διαφέρουν σέ τίποτε τά επίγεια από τά επουράνια. Καί μολονότι θά παραμένη ή διαφορά στην ανθρώπινη φύσι, ή γη θά παρουσίαση τους δικούς της Αγγέλους.

"Τόν αρτον ημών τόν έπιούσιον, δός ήμΐν σήμερον"
Τί σημαίνει "τόν αρτον ημών τόν έπιούσιον;" Τόν άρτο της μιας ημέρας. Επειδή εΐπε' " Γεννηθήτω τό θέλημα σου, ώς εν ουρανώ καί επί της γης", συνομιλούσε όμως μέ ανθρώπους πού έχουν σάρκα, καί ή σάρκα αυτή υπόκειται στους νόμους της φύσεως - επειδή ακόμη αυτοί οί άνθρωποι δέν είχαν τήν ϊδια απάθεια μέ τους Αγγέλους - προτρέπει καί μας νά εκτελούμε τίς εντολές Του, όπως καί εκείνοι. Δείχνει όμως συγκατάβασι στην αδυναμία της άνθρωπίνης φύσεως. Απαιτώ, λέγει, τέτοια ακρίβεια στή ζωή σας, όπως αυτή των Αγγέλων πού βρίσκονται στον ουρανό' δέν απαιτώ όμως καί τήν απάθεια. Διότι δέν τό επιτρέπει ή δεσμευσι της ανθρωπινής φύσεως πού χρειάζεται τροφή.
Έσύ όμως πρόσεξε ότι καί σέ αυτά τά σωματικά τοποθετεί πολύ πνευματικό περιεχόμενο. Διότι διέταξε νά προσευχώμαστε μόνο γιά τήν καθημερινή τροφή. Ούτε γιά χρήματα, ούτε γιά άνετη ζωή, οΰτε γιά πολυτελή ενδύματα, οΰτε γιά κάτι άλλο παρόμοιο. Άλλα μόνο γιά τό καθημερινό ψωμί, ώστε νά αποφεύγουμε τή φροντίδα της αυριανής ημέρας. Γι' αυτό πρόσθεσε: "Τόν αρτον ημών τόν έπιούσιον", δηλαδή της ημέρας αυτής.
Καί δέ σταμάτησε τό λόγο εδώ, αλλά πρόσθεσε: "Δός ήμΐν σήμερον", γιά νά μήν ταλαιπωρούμε τόν εαυτό μας με τή φροντίδα της επόμενης ημέρας. Γιά ποιο λόγο νά αγωνιάς τόσο γιά τήν επόμενη ήμερα, τήν όποια δέ γνωρίζεις αν τήν δής; Αυτό διέταξε παρακάτω λέγοντας μέ περισσότερα λόγια: "Μήν αγωνιάτε γιά τήν αυριανή ήμερα" (Ματθ. 6,34).
Άπό παντού θέλει νά είμαστε ασφαλισμένοι καί νά είμαστε σάν "Αγγελοι, υποχωρώντας στή φύσι τόσο, όσο τό απαιτούν οι  ανάγκες.

"Καί άφες ήμΐν τά όφειλήματα ημών, ώς καί ήμεΐς άφίεμεν τοις όφειλέταις ημών"
Κατόπιν, επειδή συμβαίνει νά άμαρτάνουμε καί μετά τό βάπτισμα, δείχνοντας καί εδώ τή μεγάλη φιλανθρωπία, μας προτρέπει νά παρακαλούμε τό Θεό γιά τή συγχωρεσι τών αμαρτημάτων καί νά λέμε: ""Αφες ήμΐν τά όφειλήματα ημών, ώς καί ήμεΐς άφίεμεν τοις όφειλέταις ημών".
Εΐδες μέγεθος φιλανθρωπίας; "Υστερα άπό τήν διαγραφή τόσων χρεών καί υστέρα άπό τόσο μεγάλη δωρεά, μολονότι άμαρτάνουμε, μας κρίνει άξιους συγγνώμης.
Τό δτι ή προσευχή αυτή αρμόζει στους πιστούς, αυτό μας τό διδάσκουν καί οι νόμοι της Εκκλησίας και τό προοίμιο της προσευχής. Διότι ό αμύητος δεν θά μπορούσε νά όνομάση τόν Θεό Πατέρα. "Αν λοιπόν ή προσευχή αυτή αρμόζει στους πιστούς καί όταν αυτοί προσευχωνται παρακαλούν τόν Θεό νά συγχωρεθούν τά αμαρτήματα τους, είναι φανερό ότι τό κέρδος της μετανοίας δέν αχρηστεύεται ούτε μετά τό βάπτισμα. Διαφορετικά δέν θά νομοθετούσε νά προσευχώμαστε έτσι, αν δέν ήθελε νά δείξη αυτό τό πράγμα.
Αυτός πού μας υπενθυμίζει τά αμαρτήματα καί συμβουλεύει νά ζητάμε συγχώρεσι καί διδάσκει πώς θά μπορέσουμε νά πετύχουμε τή συγχώρεσι, καί κάνει εΰκολο τό δρόμο γι' αυτό, είναι φανερό ότι γνωρίζει καί θέλει νά μας διδάξη ότι και μετά τό βάπτισμα μπορούμε νά καθαρισθούμε από τίς αμαρτίες μας. Καί γι' αυτό τό πράγμα θέσπισε αυτό τό νόμο της παρακλήσεως. Μέ τήν υπόμνησι τών αμαρτημάτων μας υπενθυμίζει τήν ταπεινοφροσύνη. Μέ τήν εντολή νά συγχωρούμε άλλους, μας απαλλάσσει από τή μνησικακία. Καί μέ τήν ύπόσχεσι ότι θά συγχώρεση και μας, όταν κάνουμε τό ϊδιο εμείς γιά τους συνανθρώπους μας, μας δημιουργεί αγαθές ελπίδες καί μας εκπαιδεύει νά φιλοσοφούμε γιά τήν ανείπωτη φιλανθρωπία του Θεού.
Τό πιό αξιοσημείωτο μάλιστα είναι τό έξης: Μέ κάθε ένα από αυτά πού ανέφερε παραπάνω, μνημόνευσε ολόκληρη τήν αρετή. Καί στην αρετή αυτή συμπεριέλαβε και τήν άμνησικακία. Διότι ό αγιασμός τοϋ ονόματος Του είναι ή τελειότητα μιας ολοκληρωμένης πολιτείας. Καί τό νά γίνη τό θέλημα Του, σημαίνει πάλι αυτό τό ϊδιο. Τό νά μπορή κάποιος νά άποκαλή τόν Θεό Πατέρα, είναι άπόδειξις άκηλίδωτου τρόπου ζωής. Σέ δλα αυτά συμπεριελήφθη και τό νά μην όργιζώμαστε εναντίον εκείνων πού μας έβλαψαν.
Άλλ' όμως δέν αρκέσθηκε σέ αυτά. Καί θέλοντας νά δείξη πόση σημασία δείχνει στην άμνησικακία, τήν τοποθετεί σέ ιδιαίτερη θέσι. Καί μετά τήν προσευχή δέν αναφέρει καμμία άλλη εντολή, παρά μόνον αυτήν λέγοντας' "Έάν συγχωρήσετε τους ανθρώπους γιά κάθε κακό πού σας έχουν κάνει, θά συγχώρεση καί σας ό ουράνιος Πατέρας σας " (Ματθ. 6,14).
Ώστε εμείς κάνουμε την αρχή καί εμείς είμαστε υπεύθυνοι της κρίσεως πού θά γίνη γιά μας. Γιά νά μην μπορή δηλαδή κανείς νά σε κατηγορήση στό δικαστήριο γιά κάτι τό ασήμαντο ή τό σπουδαίο, εσένα κάνει υπεύθυνο της αποφάσεως. Καί λέγει: "Όποια άπόφασι έβγαλες εσύ γιά τόν εαυτό σου, τήν ϊδια επικυρώνω κι εγώ. Κι αν συγχώρεσης τό σύνδουλό σου, τήν ίδια χάρι θά πετύχης καί από μένα". Μολονότι δεν είναι τό Ίδιο τό ένα μέ τό άλλο. Διότι εσύ συγχωρείς έχοντας ανάγκη. Ό Θεός όμως χωρίς νά εχη ανάγκη από κανένα. Έσύ συγχωρείς τόν σύνδουλό, ό Θεός τόν δούλο. Έσύ όντας υπόλογος γιά αμέτρητα σφάλματα, ό Θεός όμως όντας άναμάρτητος. Άλλ' όμως καί έτσι δείχνει τήν φιλανθρωπία Του.
Μπορούσε βέβαια καί χωρίς νά συγχώρεσης έσύ, νά σοϋ συγχώρεση όλα τά σφάλματα. Θέλει όμως νά ώφεληθής καί από εδώ, δίνοντας σου από παντού αμέτρητες ευκαιρίες, γιά νά δείξης τήν καλωσύνη σου καί τήν φιλανθρωπία σου. Ακόμη προσπαθεί νά βγάλη από μέσα σου ό,τι θηριώδες έχεις, νά σβήση τό θυμό σου καί από παντοΰ νά σε σύνδεση μέ τόν αδελφό σου, πού αποτελεί ένα από τά μέλη τοϋ δικού σου σώματος.
Ποια δικαιολογία λοιπόν θά μπορούσες νά προβάλλης; Ότι σέ αδίκησε ό πλησίον; Διότι αυτές είναι οί αμαρτίες πού γίνονται. Διότι άν δέν σέ αδικούσε, δέν θά διέπραττε φυσικά καμμία αμαρτία. Άλλα καί σύ έρχεσαι καί παρακαλείς τό Θεό νά σου συγχωρεθούν οί αδικίες, αλλά καί άλλα ακόμη μεγαλύτερα σφάλματα. Πρίν από τή συγχώρεσι όμως, άπήλαυσες μεγάλη χάρι. Διότι διδάχθηκες νά έχης ανθρώπινη ψυχή καί νά δείχνης πολλή καλωσύνη. Έκτος όμως από αυτά, όταν συγχώρεσης τόν πλησίον, σέ περιμένει καί γι' αυτό μεγάλος μισθός: Δε θά σου ζητηθή δηλαδή λόγος γιά κανένα από τά σφάλματα σου.
Ποιας τιμωρίας δέ θά είμαστε άξιοι, όταν, έχοντας στά χέρια μας τη σωτηρία, αδιαφορούμε γι' αυτήν; Πώς θά θέλουμε νά εισακουσθούμε στά άλλα αιτήματα μας, όταν οι ϊδιοι μας δέν ένδιαφερώμαστε γιά τόν εαυτό μας, γιά πράγματα τά όποια είναι στό χέρι μας;

"Καί μή είσενέγκης ημάς είς πειρασμόν, αλλά ρΰσαι ημάς από τοϋ πονηρού "
Έδώ ολοφάνερα δείχνει τήν ασημαντότητα μας, ταπεινώνει τήν έπαρσι, διδάσκει νά αποφεύγουμε τους αγώνες καί νά μήν ορμούμε σέ αυτούς. Διότι καί ή νίκη μας έτσι θά είναι πιό ένδοξη καί ή ήττα του διαβόλου πιό καταγέλαστη. Όταν μας σύρουν στους αγώνες, πρέπει νά σταθούμε μέ γενναιότητα. Όταν όμως δέν καλούμαστε, νά μένουμε ήσυχοι καί νά περιμένουμε τόν καιρό τών αγώνων. "Ετσι θά δείξουμε καί τήν έλλειψι της κενοδοξίας καί τήν ανδρεία μας.
Έδώ ονομάζει πονηρό τό διάβολο δείχνοντας ότι πρέπει νά έχουμε εναντίον του πόλεμο χωρίς ανακωχή καί δείχνοντας ότι δέν ήταν πονηρός από τήν αρχή. Διότι ή πονηρία δέν είναι συστατικό τής φύσεως, αλλά αποτέλεσμα της προαιρέσεως. Κατ' εξοχήν όμως έτσι αποκαλείται εκείνος γιά τήν υπερβολική του κακία καί επειδή έχει εναντίον μας άσπονδο πόλεμο, μολονότι δέν τόν έχουμε αδικήσει σέ τίποτε. Γι' αυτό δέν είπε: "Ρΰσαι ημάς από τών πονηρών", αλλά " από του πονηρού". Μέ τόν τρόπο αυτό μας διδάσκει νά μή δυσαρεστούμαστε καθόλου από τους συνανθρώπους μας γιά κάποιο κακό πού μας κάνουν, αλλά νά μεταθέτουμε τήν έχθρα μας από αυτούς προς αυτόν, διότι αυτός είναι αίτιος όλων των κακών.
Άφού μας άφησε σέ κατάστασι αγώνος με τήν άνάμνησι του εχθρού καί έδιωξε όλη μας τήν αδιαφορία, πάλι μας ενθαρρύνει και ανυψώνει τό φρόνημα μέ τήν ύπόμνησι του βασιλέως στον Όποιον ανήκουμε δείχνοντας ότι Αυτός είναι πιό δυνατός από όλους. Γιατί λέγει:
"Ότι σοΰ έστιν ή βασιλεία καί ή δύναμις καί ή δόξα".
Επομένως εφόσον ή βασιλεία είναι δική Του, δέν πρέπει νά φοβούμαστε κανένα, διότι κανένας δέν μπορεί νά άντισταθή στον Θεό καί νά Του άρπάξη τήν εξουσία.
Όταν λέγη' "Ότι σοΰ έστιν ή Βασιλεία", δείχνει ότι καί εκείνος πού μας πολεμά είναι υποταγμένος σέ Αυτόν. Καί όταν ακόμη φαίνεται ότι μας πολεμά, αυτό τό κάνει μέ τήν παραχώρησι τοϋ Θεοΰ. Διότι καί αυτός είναι άπό τους δούλους Του, αν καί είναι άπό εκείνους πού έχασαν τήν τιμή του καί Του έχουν άντισταθή. Καί δέν θά τολμούσε νά έπιτεθή εναντίον κανενός άπό τους όμοδούλους του, αν δέν έπαιρνε τήν αδεία άπό τόν Θεό. Καί γιατί λέω εναντίον των όμοδούλων του; Ούτε εναντίον των χοίρων δε θά μπορούσε νά έπιτεθή, ούτε εναντίον των ποιμνίων, ούτε εναντίον των κοπαδιών μέ τά μοσχάρια, εάν δέν έπαιρνε τήν άδεια άπό τόν ουρανό.

"Καί ή δύναμις",
λέγει. Λοιπόν, καί άν ακόμη είσαι πάρα πολύ αδύνατος, δίκαιο θά ήταν νά έχης θάρρος έχοντας ένα τέτοιο βασιλιά, ό όποιος γιά σένα μπορεί νά τά κάνη όλα μέ ευκολία καί δύναμι.
"Καί ή δόξα εις τους αιώνας. Αμήν"
Μάλιστα δεν σέ απαλλάσσει μόνον από τά δεινά πού επέρχονται, αλλά μπορεί νά σέ κάνη καί ένδοξο καί λαμπρό. Όπως ή δύναμίς Του είναι μεγάλη, έτσι καί ή δόξα Του είναι ανέκφραστη καί, τό σπουδαιότερο, όλα είναι απέραντα καί τέλος δέν έχουν.
(Εις τό κατά Ματθαίον ΙΘ', ΕΠΕ 9,668-682. ΡG 51,278-282)


Ερμηνεία της Κυριακής προσευχής Β'

"Πάτερ ημών ό εν τοις ούρανοΐς"
Πόσο μεγάλη είναι ή φιλανθρωπία Του! Πόσο υπέροχη ή γενναιοδωρία Του! Με ποιο λόγο θά μπορέσουμε νά ευχαριστήσουμε τόν Θεό πού μας χαρίζει τόσα πολλά αγαθά!
Ερεύνησε, αγαπητέ, τήν μηδαμινότητα της δικής μου καί τής δικής σου φύσεως, εξερεύνησε τή συγγένεια, τή γή, τή στάχτη, τό χώμα, τή λάσπη, τό πλιθί. Άφού πλαστήκαμε από τή γή, στό τέλος πάλι στή γή καταλήγουμε μέ τόν θάνατο. Βάζοντας αυτά στό νου σου, θαύμασε τόν ανεξιχνίαστο πλοΰτο τής μεγάλης άγαθότητος του Θεού γιά μας. Διότι ενώ είσαι γήινος, διατάχθηκες νά προσφωνής Πατέρα Αυτόν πού είναι ουράνιος, ό θνητός τόν αθάνατο, ό φθαρτός τόν άφθαρτο, ό προσωρινός τόν αιώνιο, ό χθεσινός καί πριν από λίγο πηλός, τόν Θεό πού υπήρχε πρίν δημιουργηθούν οί  αιώνες.
Δέν διατάχθηκες όμως άδικα νά προσφωνής τόν Θεό Πατέρα, αλλά γιά νά μιμήσαι τήν αγαθότητα Του, σεβόμενος τήν ονομασία του Πατέρα πού προφέρεις μέ τά χείλη σου. Όπως καί αλλού τονίζει: "Γίνεσθε όμοιοι μέ τόν ουράνιο Πατέρα σας, ό όποιος ανατέλλει τόν ήλιο του γιά κακούς καί καλούς καί στέλνει τή βροχή γιά δικαίους καί αδίκους" (Ματθ. 5,45). Δέν μπορεί νά άποκαλή τόν ουράνιο Θεό Πατέρα εκείνος πού έχει θηριώδη καί απάνθρωπη διάθεση, αυτός δέν διατηρεί τά γνωρίσματα τής άγαθότητος πού υπάρχουν στον επουράνιο Πατέρα, αλλά άντικατέστησε τή φύσι του μέ τή φύσι των θηρίων καί έχασε τήν θεϊκή του καταγωγή, όπως είπε καί ό Δαυΐδ: "Ό άνθρωπος, ενώ είχε τιμή δεν τό κατενόησε συναριθμήθηκε μέ τά ανόητα κτήνη και εξομοιώθηκε μέ αυτά" (Ψαλμ. 48,21).
Διότι όταν κάποιος πηδάη σάν ταΰρος, κλωτσάη σάν όνος, κρατάη τήν κακία του όπως ή καμήλα, είναι λαίμαργος όπως ή αρκούδα, άρπάζη όπως ό λύκος, είναι ύπουλος όπως ή αλεπού, βλέποντας τίς γυναίκες χλιμιντρίζη όπως κάποιο άλογο πού βλέπει τό θηλυκό, πώς μπορεί αυτός νά ανάπεμψη τήν φωνή πού πρέπει σε υιό καί νά άποκαλέση Πατέρα του τόν Θεό;
Πώς πρέπει νά ονομάζεται ένας τέτοιος άνθρωπος; Θηρίο; Άλλα τά θηρία έχουν μόνο ένα από τά πάθη πού αναφέραμε, ενώ αυτός έγινε χειρότερος από εκείνα, επειδή συγκέντρωσε στον εαυτό του όλα τά πάθη καί έγινε πιό παράλογος άπό  εκείνα πού δέν έχουν καθόλου νου.
Καί γιατί λέγω, θηρίο; "Ενας τέτοιος άνθρωπος είναι χειρότερος άπό κάθε θηρίο. Διότι εκείνα, μολονότι είναι άγρια άπό τήν φύσι τους, μερικές φορές εξημερώνονται άπό τους ανθρώπους. Αυτός όμως, μολονότι είναι άνθρωπος, καί τήν φυσική αγριότητα τών θηρίων τήν αντικατέστησε μέ τήν δική του φυσική ήμερότητα, τό εκ φύσεως άγριο τό κάνει ήμερο, ενώ τόν εαυτό του, τόν εκ φύσεως ήμερο, τόν κάνει άγριο' ποια απολογία θά έχη; Τή στιγμή πού ό ϊδιος όταν συλλαμβάνη τό λιοντάρι τό κάνει ήμερο, ενώ ό θυμός του τόν κάνει πιό άγριο άπό τό λιοντάρι; Μολονότι εκεί υπάρχουν δύο ελαφρυντικά: Πρώτον τό ότι τό θηρίο στερείται λογικού καί δεύτερον είναι τό πιό άγριο άπό όλα. Άλλ' όμως μέ τή σοφία πού τοΰ έδωσε ό Θεός μπορεί καί νικάει τή θηριωδία της φύσεως. Καί εκείνος ό όποιος στην περιπτωσι τών θηρίων νικάει τή φύσι, αντίθετα στην περίπτωσι τήν δική του μαζί μέ τή φύσι χάνει καί τό καλό της προαιρέσεως.
Πώς λοιπόν ένας τέτοιος άνθρωπος θά μπόρεση νά όνομάση τόν Θεό Πατέρα;
Εκείνος όμως πού είναι ήμερος καί φέρεται μέ καλωσύνη προς τόν πλησίον, πού δέν ανταποδίδει τήν αδικία σέ εκείνους πού τόν αδίκησαν, αλλά καί άμοίβει μέ ευεργεσίες τίς αδικίες, δέν κατακρίνεται αποκαλώντας τόν Θεό Πατέρα.
Πρόσεξε τήν ακρίβεια του λόγου: μέ ποιόν τρόπο νομοθετεί τήν μεταξύ μας αγάπη καί μας ενώνει όλους μέ άγαπητική διάθεσι! Δέν διέταξε νά λέμε: "Πάτερ μου, ό εν τοις ούρανοΐς", αλλά: "Πάτερ ημών ό εν τοις ούρανοΐς", γιά νά δείχνουμε αδελφική αγάπη μεταξύ μας, άφοΰ διδαχθήκαμε δτι έχουμε τόν ίδιο Πατέρα.
"Επειτα μας δίδαξε νά εγκαταλείπουμε τήν γη καί τά γήϊνα καί νά μήν είμαστε αφοσιωμένοι προς τά κάτω, αλλά μέ τά φτερά της πίστεως νά ανέβουμε στον αέρα καί νά περάσουμε τόν αιθέρα καί νά ζητήσουμε Αυτόν πού ονομάζουμε Πατέρα, διέταξε νά λέμε' "Πατέρα μας, πού βρίσκεσαι στους ουρανούς". Όχι διότι μόνο στους ουρανούς βρίσκεται ό Θεός, αλλά γιά νά κάνη εμάς, πού κυλιόμαστε στή γη, νά σηκώσουμε τά μάτια μας πάνω καί άφοΰ μας περιλάμψη μέ τά κάλλη των επουρανίων αγαθών, νά μεταφέρη έκεϊ όλη μας τήν επιθυμία.

"Άγιασθήτω τό όνομα σου"
"Επειτα πρόσθεσε δεύτερο λόγο λέγοντας: " "Ας άγιασθή τό όνομά σου". "Ας μή νομίση κάποιος δτι λέγοντας "'Αγιασθήτω τό δνομά σου", θά πρόσθεση περισσότερο αγιασμό στό Θεό. Διότι ό Θεός είναι άγιος καί πανάγιος καί ό πιό άγιος από όλους τους αγίους. Καί αυτή τή δοξολογία του προσφέρουν τά Σεραφείμ κραυγάζοντας με ασταμάτητες φωνές' ""Αγιος, άγιος, άγιος είναι ό Κύριος ό Παντοκράτορας. Ό ουρανός και ή γη είναι γεμάτα από την δόξα Του" (Ήσ. 6,3).
Συμβαίνει δηλαδή τό εξής: Όπως εκείνοι πού επευφημούν βασιλείς καί αυτοκράτορες, τους φωνάζουν βασιλείς καί αυτοκράτορες, χωρίς νά τους χαρίζουν αυτό πού δέν έχουν, αλλά επευφημούν αυτό πού έχουν, έτσι καί μεΐς. Δέν προσφέρουμε στό Θεό τήν άγιωσύνη πού δέν υπάρχει, λέγοντας" "άγιασθήτω τό όνομα σου", αλλά δοξάζουμε αυτήν τήν άγιωσύνη πού υπάρχει σ' Αυτόν. Διότι τό "ας άγιασθή" λέχθηκε στή θέσι τοΰ "ας δοξασθή". Μέ τή φράσι αυτή διδασκόμαστε νά επιδιώκουμε τήν ενάρετη ζωή, ώστε βλέποντας οι άνθρωποι αυτή τή ζωή, νά δοξάζουν τόν ουράνιο Πατέρα μας. Αυτό τονίζει και σέ άλλο σημείο: ""Ας λάμψη τό φως σας μπροστά στους ανθρώπους, γιά νά δουν τά καλά σας έργα καί νά δοξάσουν τόν ουράνιο Πατέρα σας" (Ματθ. 5,16).

"Έλθέτω ή βασιλεία σου"
"Υστερα από αυτό διδαχθήκαμε νά λέμε: ""Ας έλθη ή βασιλεία σου". Άφοΰ βασανιζόμαστε από τά πάθη τοΰ σώματος καί δεχόμαστε τίς αμέτρητες επιθέσεις των πειρασμών, χρειαζόμαστε τή βοήθεια τοΰ Θεοΰ, γιά νά μή βασιλεύση ή αμαρτία στό θνητό σώμα μας υπακούοντας στίς εντολές της επιθυμίας του, οΰτε νά προσφέρουμε τά μέλη μας στην αμαρτία, ώς όπλα αδικίας, αλλά νά τά προσφέρουμε στό Θεό ώς όπλα αρετής καί νά υπηρετούμε τόν αιώνιο βασιλιά σάν στρατιώτες.
Έκτος από αυτά διδασκόμαστε νά μήν άφοσιωνώμαστε υπερβολικά στην παρούσα ζωή, αλλά νά περιφρονούμε τά παρόντα πού είναι πρόσκαιρα καί νά επιθυμούμε τά μέλλοντα, πού είναι αιώνια καί αμετακίνητα. Ακόμη νά ζητάμε εκείνη την ουράνια καί αιώνια βασιλεία ώστε νά μη μας κρατά δεμένους στη γη ή πρόσκαιρη εύχαρίστησι, ούτε ή σωματική ομορφιά, οΰτε ό πλούτος, οΰτε τά πολλά κτήματα, οΰτε οί πολύτιμες πέτρες, οΰτε οί μεγάλες καί όμορφες οικοδομές, οΰτε οί αρχηγίες καί στρατηγίες, οΰτε ή βασιλική πορφύρα καί τό στέμμα, οΰτε τά φαγητά καί τά διάφορα καρυκεύματα, οΰτε κάτι άλλο από αυτά πού δελεάζουν καί τέρπουν τίς αισθήσεις μας' αλλά άφου εγκαταλείψουμε όλα αυτά, νά επιθυμούμε αδιάκοπα τή βασιλεία του Θεού.
Άφοΰ μας δίδαξε μέ αυτό τόν τρόπο καί αύτη τήν αρετή, πρόσταξε νά λέμε'

"Γεννηθήτω τό θέλημα σου ώς εν ούρανω, καί επί της γης"
Άφοΰ τοποθέτησε μέσα μας τόν έρωτα γιά τά μελλοντικά καί τήν επιθυμία της επουράνιας βασιλείας καί μας σαγήνευσε μέ τόν πόθο εκείνο, μας προετοιμάζει νά λέμε, "Ας γίνη τό θέλημα σου πάνω στη γη, όπως γίνεται και στον ουρανό". Κάνε μας, λέγει, Κύριε, νά μπορούμε νά μιμούμαστε τήν ουράνια ζωή, γιά νά θέλουμε καί μεΐς αυτά πού θέλεις Έσύ. Βοήθησε τήν άποκαμωμένη μας προαίρεσι, πού θέλει νά κάνη αυτά πού θέλεις Έσύ, αλλά εμποδίζεται από τήν ασθένεια του σώματος. "Απλωσε τό χέρι Σου σε εκείνους πού επιθυμούν πολύ νά τρέχουν, αναγκάζονται όμως νά κουτσαίνουν από τήν προσκόλλησί τους στά γήϊνα. "Εχει φτερά ή ψυχή, αλλά ή σάρκα τήν βαραίνει. Θέλει ή ψυχή νά φθάση γρήγορα στά ουράνια, αλλά ή σάρκα τήν κρατάει στά επίγεια. Όταν όμως ύπάρχη ή δική Σου βοήθεια, καί τά πολύ δύσκολα θά είναι πολύ εύκολα. ""Ας γίνη", λοιπόν, "τό θέλημα Σου καί πάνω στή γη, όπως γίνεται στον ουρανό".
Καί επειδή ανέφερε τά της γης, καί επειδή εκείνοι πού έγιναν από τή γη καί ζουν σέ αυτήν καί έχουν γήινο σώμα, έχουν ανάγκη από τήν κατάλληλη τροφή, πρόσθεσε"

"Τόν αρτον ημών τόν έπιούσιον, δός ήμΐν σήμερον"
Διέταξε νά ζητάμε τόν καθημερινό άρτο. Όχι καλοπέρασι, αλλά τροφή, πού ικανοποιεί τίς ανάγκες του σώματος καί εμποδίζει τόν εκ πείνης θάνατο. Όχι ερεθιστικές τροφές, οΰτε ποικιλία φαγητών καί μαγειρικές τέχνες καί επινοήσεις αρτοποιών καί εύωδιαστά κρασιά καί όσα άλλα ευχαριστούν τό λάρυγγα, φορτώνουν όμως τήν κοιλιά, σκοτίζουν τό μυαλό του ανθρώπου, κάνουν τό σώμα νά επαναστάτη εναντίον της ψυχής, καί κάνουν απείθαρχο τό πουλάρι στον αναβάτη του. Δέν μας δίδαξε ό λόγος νά ζητάμε αυτά, αλλά "τό καθημερινό μας ψωμί", δηλαδή, αυτό πού αποτελεί τήν ουσία του ανθρωπίνου σώματος καί μπορεί νά τό στηρίξη. Καί πάλι δέν πήραμε εντολή νά ζητάμε ψωμί γιά πολλά χρόνια, αλλά μόνο γιά τήν σημερινή ήμερα. Διότι λέγει: "Μην έχετε αγωνία γιά τήν αυριανή ήμερα" (Ματθ. 6,34).
Γιά ποιο λόγο φροντίζει κάποιος γιά τήν αυριανή ήμερα, τή στιγμή πού δέν είναι βέβαιο άν θά τήν δη; Καί μάλιστα φορτώνεται τόν κόπο, χάνει όμως τόν καρπό; "Εχε εμπιστοσύνη στον Θεό πού "δίνει τροφή σέ κάθε σάρκα" (Ψαλμ. 135,25). Αυτός πού σοϋ έδωσε τό σώμα καί φύσηξε μέσα σου τήν ψυχή καί σέ έκανε ζώο λογικό, καί πρίν από τήν διάπλασί σου σου ετοίμασε όλα τά αγαθά, θά σέ παράβλεψη κατόπιν αυτός "πού ανατέλλει τόν ήλιο τον σέ καλούς καί κακούς καί στέλνει τή βροχή του σέ δικαίους καί αδίκους;" (ΜατΘ. 5,45)
"Εχοντας λοιπόν εμπιστοσύνη σέ Αυτόν, νά ζητάς μόνο τήν καθημερινή τροφή καί τήν φροντίδα τής αυριανής ημέρας άφησε την σ' Αυτόν καί κάνε όπως έλεγε καί ό μακάριος Δαυΐδ: "Ρίξε στον Κύριο τή μεριμνά σου καί αυτός θά σε διαθρέψη" (Ψαλμ. 54,23).
Άφοΰ λοιπόν με όσα προαναφέρθηκαν μας έμαθε τήν πιό δυνατή φιλοσοφία, γνωρίζοντας ότι είναι αδύνατον άνθρωποι όντες καί περικείμενοι θνητό σώμα νά μή σφάλλουμε, μας δίδαξε νά λέμε'

"Καί αφες ήμϊν τά όφειλήματα ημών, ώς καί ημείς άφίεμεν τοις όφειλέταις ημών"
Με τά λόγια αυτά διακηρύσσει τά έξης αγαθά: Κατ' αρχήν αυτούς πού έφθασαν στην κορυφή τής αρετής τους διδάσκει τήν μετριοφροσύνη" κατόπιν τους συμβουλεύει νά μήν υπερηφανεύονται γιά τά κατορθώματα τους, αλλά νά φοβούνται καί νά τρέμουν καί νά θυμούνται πάντοτε τά προηγούμενα αμαρτήματα τους. "Ετσι έκαμνε καί ό μακάριος Παύλος λέγοντας υστέρα άπό τά αμέτρητα κατορθώματα του: "Ό Ίησοϋς Χριστός ήλθε στον κόσμο γιά νά σώση αμαρτωλούς, άπό τους οποίους πρώτος είμαι εγώ" (Α Τιμ. 1,15). Δεν είπε "ήμουν", αλλά " είμαι", γιά νά δείξη ότι θυμόταν πάντοτε ό,τι είχε διαπράξει. Αυτούς λοιπόν πού έφτασαν στην κορυφή τής αρετής, τους ασφάλισε με τήν ταπεινοφροσύνη λέγοντας αυτά τά λόγια.
Εκείνους όμως πού έσφαλαν υστέρα άπό τήν χάρι τοΰ άγιου Βαπτίσματος, δέν τους αφήνει νά άπελπίζωνται γιά τή σωτηρία τους, αλλά διδάσκει νά ζητοΰν άπό τό γιατρό των ψυχών τά φάρμακα γιά τή συγγνώμη. Μαζί όμως μέ αυτά ό λόγος προϋποθέτει καί τήν διδασκαλία γιά τήν φιλανθρωπία. Θέλει νά είμαστε ήρεμοι στους ενόχους, άμνησίκακοι σέ όσους σφάλλουν απέναντι μας καί μέ τή συγγνώμη πού θά δίνουμε σέ αυτούς, νά δίνουμε στον έαυτό μας συγγνώμη καί πρώτα εμείς οί ϊδιοι νά προσφέρουμε τά μέτρα της φιλανθρωπίας. Διότι τόσο ζητάμε νά λάβουμε, όσο δίνουμε στους συνανθρώπους μας, καί έχουμε την άπαίτησι νά μας δώση ό Θεός τόση συγγνώμη, όση χαρίζουμε εμείς στους οφειλέτες μας. Έκτος από αυτά διαταχθήκαμε νά λέμε'

"Καί μή εισενέγκης ημάς είς πειρασμόν, αλλά ρΰσαι ημάς από τοϋ πονηρού"
Πολλά πράγματα υπάρχουν πού μας προξενούν λύπη. "Αλλα από αυτά προέρχονται από διαβολική ενέργεια. "Αλλα από ανθρώπους πού σκέπτονται καί ενεργούν ύπουλα τό κακό μας. Καί τό σώμα μας προξενεί βλάβη: Όταν ξεσηκώνεται εναντίον της ψυχής. "Αλλοτε πάλι μας προξενεί πόνους και ενοχλήσεις, προκαλώντας κάθε είδους άρρώστειες. Επειδή λοιπόν είναι πολλά καί διάφορα αυτά πού μας προξενούν λύπη καί μας επιτίθενται από πολλά σημεία, διδαχθήκαμε από τόν Θεό των όλων νά ζητάμε νά μας άπαλλάξη από αυτά. Διότι, όταν μας ένισχύη ό Θεός, κάθε ζάλη σβήνει καί ή τρικυμία μετατρέπεται σε γαλήνη καί ό διάβολος υποχωρεί ντροπιασμένος, όπως ακριβώς υποχώρησε τότε εγκαταλείποντας τους ανθρώπους καί μπήκε μέσα στους χοίρους, μή τολμώντας οΰτε εκείνο νά κάνη, χωρίς τήν άδεια Εκείνου πού τόν διέταξε. Αυτός λοιπόν πού δέν έχει εξουσία οΰτε εναντίον των χοίρων, πώς θά μπόρεση νά νικήση ανθρώπους πού είναι άγρυπνοι καί νηφάλιοι καί προστατεύονται από τόν Θεό καί τόν θεωρούν δικό τους βασιλιά;
Γι' αυτό καί στό τέλος της προσευχής υπέδειξε τήν βασιλεία, τήν δύναμι καί τήν δόξα τοϋ Θεοϋ λέγοντας"
"Ότι σοΰ έστιν ή βασιλεία καί ή δύναμις καί ή δόξα είς τους αιώνας. Αμήν".
Αυτά ζητώ από Σένα, λέγει, όχι γιά άλλους λόγους, αλλά διότι γνωρίζω ότι είσαι βασιλιάς όλων, ότι έχεις εξουσία αιώνια, ότι μπορείς όσα θέλεις καί έχεις δόξα ακατάλυτη.
Γιά όλα αυτά λοιπόν ας ευχαριστήσουμε Εκείνον πού μας έκρινε άξιους γιά τόσα αγαθά, διότι σ' Αύτόν πρέπει κάθε δόξα, τιμή καί δύναμις, στον Πατέρα, στον Υιό καί στό "Αγιο Πνεύμα, τώρα καί πάντοτε καί στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.
(Περί τοϋ κατά Θεόν πολιτεύεσθαι, ΕΠΕ 26,128-142.
ΡG 51,44-48)
 


Ο ΓΕΡΩΝ ΙΩΣΗΦ ΣΠΗΛΙΩΤΗΣ
Ο ΓΕΡΩΝ ΙΩΣΗΦ ΣΠΗΛΙΩΤΗΣ
Συνομιλητής: μοναχός Ιω ...
Περισσότερα >>
Ο ΓΕΡΩΝ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΓΚΑΓΚΑΣΤΑΘΗΣ
Ο ΓΕΡΩΝ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΓΚΑΓΚΑΣΤΑΘΗΣ
Συνομιλητής: Στυ ...
Περισσότερα >>