|
|
 |
''Ενότητα δεύτερη''
Παράξενες συζητήσεις για το βαλσάμωμα
Πριν ν’ αφήσουμε την Αίγυπτο, ας δούμε μια ακόμη ιδιόρρυθμη υπόθεση που κάνει ο Νταίνικεν, αυτή τη φορά για το βαλσάμωμα. Άλλη μια φορά ένα προσωπικό μου επεισόδιο έχει κάποια σχέση εδώ:
Σε μια επίσκεψή μου στο Κάιρο αυτός που με φιλοξενούσε ήταν ο Διευθυντής του Μουσείου του Καΐρου. Μιλούσε με ευχέρεια τα αγγλικά!
Η συζήτησή μας κινήθηκε πάνω σε πολλές πλευρές της αρχαιολογίας, χωρίς να είναι μικρότερη η κάποια αμηχανία που η Αίγυπτος νοιώθει έχοντας ένα τόσο μεγάλο αριθμό έργων τέχνης που ανακαλύφθηκαν στις αρχαίες αιγυπτιακές πόλεις.
Τούτο γίνεται φανερό και στον πιο απλό επισκέπτη όταν βλέπει π.χ. ένα πελώριο άγαλμα του Ραμσή ΙΑ΄ ριγμένο στη λάσπη κατά μήκος της πρώην ιερός λίμνης (τώρα μια περιοχή που λιμνάζουν νερό) στη Μέμφιδα ή τον μεγαλόπρεπο Κολοσσό του Μέμνωνα που τώρα στέκει μέσα στο χωράφι ενός αγρότη, δίχως ακολουθία άλλη εκτός από το σιωπηλό στόρι
Βεβαίωσα τον Διευθυντή ότι δεν ζητούσα να με συνοδεύσει προσωπικό στο Μουσείο, γιατί ήταν πολλά που θα ήθελα να δω και να φωτογραφήσω για τον εαυτό μου:
Τη Στήλη του Φαραώ Μερνεφθά με τη πρώτη του ιστορική αναφορά στο Ισραήλ σαν έθνος, τα φημισμένα ευρήματα του τάφου του Τουταvγχαμών, τις μούμιες των Αιγυπτίων Φαραώ και πολλούς ακόμα θησαυρούς που ανεβρέθηκαν.
Έτσι μου έδωσαν ελεύθερη είσοδο και πέρασα ένα πολύ ευχάριστο πρωινό περιπλανώμενος ολόγυρα φωτογραφίζοντας, ρωτώντας και σημειώνοντας και δεν μου χάρισε μικρότερη ευχαρίστηση η ώρα που πέρασα στην «αίθουσα με τις μούμιες» που με φέρνει σ’ αυτήν την ιστορία.
Παρουσίασα την άδειά μου στη πύλη για να μου πουν ότι παρ’ όλα αυτό έπρεπε να πληρώσω. Επέμενα ότι είχα ελεύθερη είσοδο - ξεκάθαρα γραμμένη στα αιγυπτιακό. Εν τούτοις ο υπεύθυνος ήταν αποφασισμένος και επέμεινε πως έπρεπε να πληρώσω.
Του ζήτησα να με πάει στον επόπτη γιατί ήμουν σίγουρος ότι δεν θα έπρεπε να πληρώσω. Όμως και ο επόπτης κοίταξε την άδειά μου και συμφώνησε με τον προηγούμενο.
Επέμεινε:
-«Πρέπει να πληρώσεις για να μπεις στην αίθουσα με τις μούμιες».
- «Όχι» απήντησα εξ ίσου αποφασισμένος. «Να το εισιτήριό μου υπογραμμένο από τον Διευθυντή σας, για ελεύθερη είσοδο στο Μουσείο».
Ο επόπτης κοίταξε ξανά το εισιτήριο, και τα μάτια του άστραψαν: «Πρέπει να πληρώσει» είπε κτυπώντας το εισιτήριο κάτω θριαμβευτικό. «Αυτό ισχύει μόνο για την είσοδο στο Μουσείο και υπάρχει ειδική επιβάρυνση για την είσοδο στην αίθουσα με τις μούμιες».
Είδα την αστεία πλευρό του επεισοδίου και πλήρωσα την πρόσθετη επιβάρυνση. Ο επόπτης, ο υπεύθυνος και εγώ γίναμε τώρα πολύ καλοί φίλοι!
Ρυτιδωμένοι γέροι Φαραώ
Κατά κάποιο τρόπο η αίθουσα με τις μούμιες στάθηκε λίγο απογοητευτική. Κοίταγα τον περίφημο Σέθ Α΄ - έναν από τους σκληρούς ηγεμόνες της Αιγύπτου, γνωστό για τις εκστρατείες του.
Μέσα σε μια γυάλινη θήκη ήταν το πραγματικό του κεφάλι.
Ένας ρυτιδωμένος γέρος, που η φλέβα στο λαιμό του προεξείχε κατά απαίσιο τρόπο.
Η ίδια εικόνα ήταν ολόγυρα στην αίθουσα όπου ο ένας Φαραώ βρίσκονταν μετά τον άλλον. Απλώς ένα απαίσιο αντικείμενο μέσα σε μια γυάλινη θήκη.
Ο Ερρίκος φον Νταίνικεν έχει τη δική του υπόθεση επί του θέματος του βαλσαμώματος.
Ρωτάει:
«Η μήπως επισκέπτες θεοί (ταξιδιώτες του διαστήματος) μετάδωσαν τη γνώση τους ως προς το πως τα πτώματα μπορεί ύστερα από ειδική διαδικασία, να επανέλθουν στην ενεργό ζωή, να ξαναζήσουν σαν πανέξυπνοι ηγεμόνες με βασιλικό αίμα (Αναβίωση;)
Οι αρχιερείς που πραγματικό κατείχαν κάποιες γνώσεις τέτοιων φαινομένων επαναφοράς στη ζωή έκαναν κάθε δυνατό να ενθαρρύνουν τούτη την ιεροτελεστία γιατί η τάξη τους εξοικονομούσε πολλά απ’ αυτό...
Μήπως έχουμε κάποια ένδειξη του απίστευτου αιώνα της ανθρωπότητας που αναφέρεται στα κείμενα, αν συμπεράνουμε ότι για τούτο τον σκοπό μουμιοποιήθηκαν ή καταψύχθηκαν;» (σελ 106-7).
Πολλά ακόμη ακολουθούν και φαίνεται καθαρό πως ο συγγραφέας βάζει τη θεωρία της μουμιοποίησης στην ίδια κατηγορία με τις σύγχρονες αντιλήψεις καταψύξεως σωμάτων για «ανάνηψη» εκατοντάδες ή ακόμη και χιλιάδες χρόνια αργότερα όταν η ιατρική θα έχει τελειοποιηθεί.
Μιλάει για κατεψυγμένο αίμα, διατηρημένα ανθρώπινα κόκαλα, κοιμητήρια - καταψύκτες - και ταριχεύσεις.
Εν τούτοις τούτη η συσχέτιση είναι εντελώς ανεδαφική σε σχέση με τα γεγονότα.
Αν και δεν συμφωνώ με τη δυνατότητα της επαναφοράς στην ενεργό ζωή των κατεψυγμένων σωμάτων όταν η ιατρική πρόοδος θα εξασφαλίζει μεγαλύτερη μακροζωία, εν’ τούτοις πρέπει να ομολογηθεί ότι αυτές οι καινούργιες ιδέες είναι εντελώς διάφορες από τις διαδικασίες που περιλαμβάνονταν στην Αιγυπτιακή πρακτική του βαλσαμώματος.
Είναι φανερό πως το εξαιρετικά ξηρό κλίμα της Αιγύπτου ενεθάρρυνε τους Αιγυπτίους να διατηρούν τους νεκρούς τους ακόμη από προϊστορικές εποχές, και καθώς περνούσαν τα χρόνια, θρησκευτικές πεποιθήσεις ανακατεύθηκαν με αυτή τούτη τη διαδικασία.
Τους τέσσερις γιους του θεού Ώρου τους ήθελαν καθισμένους πάνω σε τέσσερις νεκρικές θήκες και σ’ αυτές τοποθετούνταν διάφορα εσωτερικά όργανα του νεκρού προσώπου. Ακόμη και η καρδιά απομακρυνόταν.
Έχω δει επιγραφές στη Κοιλάδα των βασιλέων που δείχνουν μια ανθρώπινη καρδιά που υποτίθεται ότι ζυγίζεται ως προς το βάρος του «Φτερού της Αλήθειας».
Άσχετα με το επιχείρημα του Ερρίκου φον Νταίνικεν όσον αφορά το βαλσάμωμα και την επαναφορά στην ενεργό ζωή, κάτι τέτοιο δεν αποτελούσε την ελπίδα των Αιγυπτίων.
Μάλλον έπρεπε να εκφωνήσουν κάποιες μαγικές λέξεις για τη ζωή του τάφου, ώστε τα εσωτερικά τους όργανα να ξαναγυρίσουν στα σώματά τους και ν’ αρχίσει μια καινούργια ζωή.
Σκέφτονταν ότι τούτο αποτελούσε κάποια συνέχιση της παρούσας ζωής, γιατί ο άνθρωπος θεωρεί τον εαυτό του σαν αιώνιο όταν ευλογηθεί από τούς θεούς, και το σώμα αποτελεί μέρος του ανθρώπου.
Έστω κι αν οι Αιγύπτιοι δεν μπορούσαν να καταλάβουν ή να εξηγήσουν, το σώμα θα συμμετείχε στη μέλλουσα ζωή. Γι’ αυτό το λόγο ποσότητες από διάφορες τροφές μπαίνανε στους τάφους μαζί με ξύλινους ή από άλλο υλικό υπηρέτες καθώς και διάφορα εργαλεία που βεβαίωναν για τη συνέχιση της ζωής.
Εν τούτοις αναγνωριζόταν πως ακόμη κι ένας Φαραώ δεν μπορούσε να εφοδιασθεί με επαρκή τρόφιμα για μια αιώνια ζωή. Τα εφόδια στους τάφους αποτελούσαν μονάχα δείγματα τέτοιων προμηθειών.
Εντελώς περίεργα, οι Αιγύπτιοι δεν φαίνεται να διατηρούσαν τον εγκέφαλο. Αυτός αφαιρείτο πριν αρχίσει η ταρίχευση. Τι είδος μελλοντικής επίγειας ζωής μπορούσαν να υποσχεθούν σ’ έναν άνθρωπο όταν θα ξαναζούσε δίχως μυαλό;
Τέτοια δυνατότητα βέβαια είναι παράλογη παρά την υπόθεση που κάνει ο Νταίνικεν.
Καθώς είπα, το ξηρό κλίμα ήταν ένας παράγων για τη συντήρηση των σωμάτων. Άλλωστε μερικά σώματα ανακαλύφθηκε ότι διατηρήθηκαν χωρίς να έχουν βαλσαμωθεί.
Ο άνθρωπος διακρίνεται κατά τρεις τρόπους.
Είναι ανάγκη να πούμε πως οι Αιγύπτιοι πίστευαν κατά κάποιο τρόπο στην αθανασία και ίσως η ταρίχευση να είναι η απάντηση σ’ αυτή την απορία η ίσως εδώ να βρίσκεται κάποιο φως που μπορεί να φωτίσει τις πηγές αυτής τους της πίστης.
Η αρχαιολογική μαρτυρία δείχνει πως ο άνθρωπος διακρίνεται από τ’ άλλα δημιουργήματα κατά τρία σημεία τουλάχιστον. Τη γνώση περί θεού, την πίστη σε ζωή πέραν του τάφου και την ικανότητα του να επικοινωνεί με το λόγο.
Αυτές είναι ξεκάθαρες ανθρώπινες ιδιότητες που η πραγματικά παγκόσμια παρουσία τους επιβεβαιώθηκε από την αρχαιολογική έρευνα.
Ο άνθρωπος έχει μια έμφυτη γνώση ότι υπάρχει μια δύναμη πέραν απ’ αυτόν και στον ένα τόπο μετά τον άλλο βρίσκουμε ομοιότητα θεών και θυσιαστήρια.
Κανένα πουλί ή ζώο ποτέ δεν έκαμε κάπου ομοίωμα ή έστησε θυσιαστήριο σε κάποιον θεό. Τούτο επιβεβαιώνει τη βιβλική διδασκαλία ότι ο άνθρωπος έγινε κατ’ εικόνα Θεού - του Θεού που είναι άπειρος, του Θεού που είναι αιώνιος.
Ο άνθρωπος έχει μια παράξενη επίγνωση των δυνατοτήτων του, της θέσης του μέσα στη φύση του αιώνιου Θεού. Ψάχνει γι’ αυτόν τον θεό ή τους θεούς, και πιστεύει ότι κι αυτός ο ίδιος κάποτε θα ζήσει για πάντα στην παρουσία του θεού ή των θεών.
Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι που χρησιμοποιούσαν το βαλσάμωμα και άφηναν τροφές και εργαλεία στους τάφους τους, απλώς αποδείκνυαν ότι συνδέονταν με μια μακριά σειρά ανθρώπων, σ’ όλο το πρόσωπο της γης, που είχαν όμοια πίστη.
Κεφάλαιο 3
Αυτή η Εκπληκτική Αξίωση για την Κιβωτό της Διαθήκης
Η συζήτηση σ’ αυτό το κεφάλαιο είναι λίγο πιο εκτεταμένη απ’ ό,τι στην πρώτη έκδοση, εξ αιτίας περαιτέρω συνομιλίας με τον Πήρς (Peers).
Ο Νταίνικεν συνδυάζει πολλά γεγονότα από διάφορες περιοχές - τόσο περιοχές γνώσης όσο και γεωγραφικές περιοχές. Εν τούτοις, τα γραπτά του πολλές φορές στερούνται σοβαρότητας και έχουν τόσο ασθενικά επιχειρήματα, που ασφαλώς δεν μπορεί κανείς να τα πάρει στα σοβαρά.
Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι αυτό που σχετίζεται με την Κιβωτό της Διαθήκης. Η κιβωτός της Διαθήκης ήταν ένα κιβώτιο στο οποίο ο Μωϋσής έπρεπε να τοποθετήσει ορισμένα ιερά σκεύη, που όλα τους είχαν μια πνευματική σημασία.
Ακριβείς οδηγίες δόθηκαν για το μέγεθος και την επικάλυψη αυτού του αυστηρά ειδικού κιβωτίου. Όταν οι Ισραηλίτες ήσαν σε πορεία έπρεπε να το κουβαλάνε μονάχα ειδικά καθορισμένοι από Θεού άνθρωποι και έπρεπε να το αντιμετωπίζουν σαν άγιο σκεύος, γιατί συμβόλιζε την οντότητα του Θεού!
Οι Ιουδαίοι και οι Χριστιανοί βλέπουν πολύ καθαρά τον πνευματικό συμβολισμό όλων αυτών γιατί τα αντικείμενα που είχαν τοποθετηθεί μέσα ήσαν πνευματικής και ιστορικής σημασίας: οι πλάκες του Νόμου, μια στάμνα με μάννα από την έρημο, η ράβδος του Ααρών που βλάστησε και που συμβόλιζε τη καινούργια ζωή με τον Θεό.
Ένα περιστατικό αναφέρεται στο βιβλίο Β΄ Σαμουήλ (κεφ. 60) για κάποιον που ονομαζόταν Ουζά, ο οποίος άγγιξε την κιβωτό και έπεσε νεκρός, όταν ο βασιλιάς Δαβίδ μετέφερε την Κιβωτό στην Ιερουσαλήμ.
Ο Ουζά πλήρωσε το τίμημα της ιεροσυλίας.
Η Κιβωτός της Διαθήκης ήταν φορτισμένη ηλεκτρικά;
Ο Νταίνικεν προφανώς δεν αμφισβητεί τα όσα συνέβησαν αλλά τα εξηγεί: Όταν τα ζώα περπατώντας ταρακούνησαν την άμαξα και η Κιβωτός κινδύνευσε να αναποδογυριστεί, ο Ουζά όρμησε να την συγκρατήσει.
Έπεσε νεκρός επί τόπου σαν να κτυπήθηκε από κεραυνό. Αναμφίβολα η Κιβωτός ήταν ηλεκτρικά φορτισμένη! (σελ. 59)
Δυστυχώς αυτός ο τρόπος σκέψης χαρακτηρίζει όλο το έργο του Νταίνικεν. Παίρνει ένα ιστορικό γεγονός, αναγνωρίζει πως έλαβε χώρα κι όταν βρεθεί μπροστά σε μια προφανή δυσκολία να το εξηγήσει, κατασκευάζει μια ασυνήθιστη θεωρία σαν τη μόνη δυνατή διέξοδο.
Σ’ αυτή την περίπτωση, η Κιβωτός της Διαθήκης ήταν φορτισμένη με ηλεκτρισμό. Παραλογισμός.
Δεν είμαι ηλεκτρολόγος κι έτσι κάλεσα τον φίλο μου Τζεφ Πηρς (Jeff Peers) που ασχολείται με τα ηλεκτρονικά. Του πήρε καιρό να εξετάσει το δεδομένο και μου τηλεφώνησε μετά. Αυτά που είχε να μου πει επιβεβαίωσαν τις απόψεις μου.
Η συζήτηση είχε κάπως έτσι:
ΟΥΙΛΣΩΝ (WIΙSON): (Συγγραφέας του βιβλίου)
Τζέφ, τι συμβαίνει με την αξίωση του Νταίνικεν, ότι η Κιβωτός της Διαθήκης πρέπει να ήταν ηλεκτρικά φορτισμένη, όταν ο Ουζά πηγαίνοντας να την αγγίξει έπεσε νεκρός;
Χωρίς να είναι κανείς ειδικός τεχνικός, μπορεί να σκεφθεί ότι ήταν ηλεκτρικά φορτισμένη;
ΠΗΡΣ (PEERS): Συζήτησα τη θεωρία αυτή με μερικούς συναδέλφους και πρέπει να αναφέρουμε ένα αριθμό σημείων εδώ.
ΟYΙΛΣΩΝ: Εν τάξει, ας ξεκινήσουμε από την αξίωση του Νταίνικεν, ότι οι πλάκες χρυσού είχαν σχηματίσει πυκνωτή με ένα θετικό και ένα αρνητικό πόλο,
ΠΗΡΣ: Αν υπολογίσουμε ότι μια πήχη ισούται με 18 ίντσες (45,7 εκατοστόμετρα), η κιβωτός ήταν ένα κιβώτιο διαστάσεων σε μέτρα περίπου 1, 14ΧΟ,58ΧΟ,58 - Οι οδηγίες επί του προκειμένου, που δόθηκαν στον Μωυσή, είναι ξεκάθαρες [Έξοδος κε’ 10-22"] - το ξύλο του κιβωτίου έπρεπε εντελώς να καλυφθεί από χρυσό. Οι χαλκάδες στις γωνίες επίσης έπρεπε να σκεπαστούν από χρυσό, επίσης το ίδιο και τα κοντάρια με τα οποία μεταφέρονταν η Κιβωτός.
ΟΥΙΛΣΩΝ: Δηλαδή θες να πεις ότι στην πραγματικότητα υπήρχαν μονάχα πλάκες από το ίδιο μέταλλο, και έτσι δεν υπήρχε πιθανότης η μια να είναι θετική και η άλλη αρνητική;
ΠΗΡΣ: Ακριβώς. Αν ήταν φορτισμένο ένα οποιοδήποτε μέρος θα ήταν στην πραγματικότητα μέρος του υπολοίπου, και οι προϋποθέσεις που απαιτούνται για την δημιουργία πυκνωτή, απλούστατα δεν υπάρχουν. Θα γινόταν αυτόματα ένα βραχυκύκλωμα.
ΟΥΙΛΣΩΝ: Ποιες είναι οι απαιτήσεις για τη δημιουργία ενός πυκνωτή;
ΠΗΡΣ: Πρέπει να απαρτίζεται από δυο μέρη που να χωρίζονται με μονωτική ουσία. Θεωρητικά είναι δυνατό να υπάρχει και ένα μόνο μεταλλικό κομμάτι αλλά θα χρειαζόταν στη μέση ένα μονωτικό, για παράδειγμα ένα κομμάτι ξύλου - έτσι που για τους όρους του πυκνωτή, το μέταλλο να ενεργεί σαν να ήταν δυο κομμάτια μετάλλου χωρισμένα από το ξύλο. Ο επιστημονικός όρος τους ξύλινου αυτού κομματικού είναι «διηλεκτρικό».
ΟΥΙΛΣΩΝ: Συμπεραίνω, πως όλα τούτα δεν ήταν δυνατά, γιατί η Κιβωτός ήταν εντελώς καλυμμένη από χρυσό. Δεν υπήρχε μονωτικό υλικό ώστε να υπάρχει δυνατότητα αρνητικής και θετικής πλάκας.
ΠΗΡΣ: Σωστά. Και το περισσότερο είναι ότι στο πάνω μέρος της Κιβωτού ήταν τοποθετημένο το Ιλαστήριο καμωμένο από καθαρό χρυσάφι. Ήταν ακριβώς του ίδιου μήκους και του ίδιου πλάτους με την Κιβωτό κι έτσι κάλυπτε ολόκληρο το επάνω μέρος. Ακόμη και αν ο Νταίνικεν ισχυριζόταν κατά κάποιο τρόπο ότι υπήρχε εσωτερικά κενό διάστημα (που δεν αναφέρεται μεσ’ στη Βίβλο), τούτο το κενό θα είχε καλυφθεί από το Ιλαστήριο που ήταν από πάνω.
ΟΥΙΛΣΩΝ: Έτσι κανείς δεν μπορούσε να βάλει το χέρι του μέσα και να έρθει σ’ επαφή με τις δυο πλάκες;
ΠΗΡΣ: Ακριβώς, έτσι ακόμη κι αν δεχθούμε την υπόθεση του Νταίνικεν, παρά το γεγονός ότι αντιτίθεται στη οδηγίες που δόθηκαν στον Μωυσή, ακόμα και τότε δεν θα μπορούσε να υπάρξει πυκνωτής.
ΟΥΙΛΣΩΝ: . Έτσι, όταν ο Ουζά άγγιξε την Κιβωτό, δεν σκοτώθηκε από ηλεκτρικό φορτίο, που δόθηκε από πυκνωτή;
ΠΗΡΣ: Περίμενε. Δεν τελειώνουμε εδώ. Ο πυκνωτής πρέπει να είχε φορτιστεί και μια καθαρά τίμια ερώτηση είναι: Από που ήρθε ο ηλεκτρισμός να φορτίσει τον πυκνωτή; Ο πυκνωτής είναι απλά μια αποθηκευτική θέση του ηλεκτρισμού. Σε ποια πρίζα λοιπόν αρχικά ο Μωυσής τον έβαλε για να πάρει ρεύμα;
Στατικός Ηλεκτρισμός;
ΟΥΙΛΣΩΝ: Συγχώρεσέ με για την ανόητη ερώτηση, αλλά τι γίνεται με τον στατικό ηλεκτρισμό; Μερικές φορές μπορεί να νοιώσεις μια εκφόρτιση καθώς βγαίνεις από ένα αυτοκίνητο, όταν βγαίνεις από την μόνωση των λαστιχένιων τροχών κλπ.
ΠΗΡΣ: Δεν είναι ανόητη η ερώτηση, αλλά κι αυτή δεν μπορεί να εξηγήσει το θάνατο του Ουζά. Μια παρόμοια κατάσταση μ’ αυτή τον αυτοκινήτου θα ήταν για όλη τη κιβωτό να γίνει η μια «πλάκα» και η γη να γίνει η άλλη.
Το μονωτικό μεταξύ τους θα’ ταν το παρεμβαλλόμενο στρώμα αέρος. Αλλά όσο πιο μεγάλο το στρώμα αέρος, τόσο μικρότερη η ηλεκτρική φόρτιση, κι ακόμη στο αυτοκίνητο δεν παθαίνει κανείς θανατηφόρο σοκ. Συνήθως είναι μονάχα λίγα βολτ. Για να πάθει μοιραίο σοκ χρειάζονται αρκετά βολτ και αρκετά αμπέρ επίσης.
Όταν αγγίξεις τον σπινθήρα της μηχανής του αυτοκινήτου μπορεί να έρθεις σ’ επαφή με 15.000 βολτ αλλά δεν επενεργούν μοιραία γιατί δεν υπάρχει αρκετή ένταση.
Από την άλλη πλευρά δεν θα σκοτωθείς αν βάλεις το δάκτυλό σου στον ακροδέκτη της ηλεκτρικής στήλης του αυτοκινήτου γιατί αν και μπορεί να υπάρχουν 100 αμπέρ υπάρχουν μονάχα 12 βολτ- πρέπει δηλαδή να υπάρξουν και τα δύο, αμπέρ και βόλτ, για να είναι ικανά να σκοτώσουν άνθρωπο.
ΟΥΙΛΣΩΝ: Συμπεραίνω πως απορρίπτεις την όλη ιδέα του στατικού ηλεκτρισμού σχετικά με την Κιβωτό. Εν τούτοις, αν Πρέπει να λάβεις υπ’ όψη όλους τους παράγοντες, ποια θα ήταν η ποσότητα στατικού ηλεκτρισμού που θα μπορούσε να παραχθεί, για να έχει μοιραία αποτελέσματα;
ΠΗΡΣ: Εν πάση περιπτώσει αν επιμένει κανείς πως ήταν δυνατό να αναπτύχθηκε στατικός ηλεκτρισμός (κάτι που υπογραμμίζω ότι δεν αποδέχομαι) θα ήταν τόσο ανεπαίσθητος ώστε να είναι ακίνδυνος.
Οποιαδήποτε υποθετική ποσότητα στατικού ηλεκτρισμού, αν αναπτυσσόταν στην Κιβωτό, θα έπρεπε να είναι μικρότερη συγκριτικά μ’ εκείνη του αυτοκινήτου. Ακόμη κάθε φορά που ξεκουράζονταν - καθώς θα ΄πρεπε σ’ ένα τόσο μακρινό ταξίδι - και ακουμπούσαν την Κιβωτό στο έδαφος θα έπρεπε να δημιουργείται μια άμεση ηλεκτρική εκκένωση.
Επομένως η μόνη στατική φόρτιση, που μπορούσε να δημιουργηθεί στη Κιβωτό, θα ήταν ενώ βρισκόταν σε κίνηση. Ακόμη, η φόρτιση δεν μπορούσε να δημιουργηθεί γιατί υπήρχε διαρκής εκκένωση, όσο κι αν ήταν ελάχιστη, μέσω των κονταριών, και των ιερέων προς τη γη. Τούτη η υπόθεση του στατικού ηλεκτρισμού δεν θα μπορούσε να ανέβει σε υψηλότερα επίπεδα, καθώς παρατηρήσαμε, γιατί δεν θα μπορούσαν να βαστάζουν τη Κιβωτό για μακριές αποστάσεις δίχως σταμάτημα.
Γιατί μονάχα ένας άνθρωπος σκοτώθηκε;
ΟΥΙΛΣΩΝ: Αν ο Ουζά σκοτώθηκε από ηλεκτρική εκκένωση, δεν θα ΄πρεπε να σκοτωθούν και οι ιερείς;
ΠΗΡΣ: Αυτό είναι άλλο ζήτημα. Έκανα μια προσεκτική έρευνα στα κείμενα της Αγ. Γραφής, και δεν αναφέρεται τίποτε για τους ιερείς ότι είχαν προστατευτικά ενδύματα ή ειδικά παπούτσια.
Αν ένας άνθρωπος όπως ο Ουζά ερχόμενος σ’ επαφή με την υποτιθέμενη «γείωση» μπορούσε να σκοτωθεί «συνδέοντας» έτσι τις πλάκες, δηλ. τη γη και την κιβωτό, είναι σωστό και οι ιερείς να σκοτώνονταν κάθε φορά που άγγιζαν το έδαφος ή άγγιζαν κάτι ή κάποιον που θα βρισκόταν σε επαφή με το έδαφος.
Μετέφεραν την κιβωτό κατά καιρούς, όπως όταν την τοποθέτησαν σε μια άμαξα και αργότερα όταν την μετέφεραν στο σπίτι ενός ανθρώπου.
ΟΥΙΛΣΩΝ: Έτσι αν η υπόθεση του Νταίνικεν ήταν σωστή θα έπρεπε επίσης να σκοτωθούν και οι ιερείς;
ΠΗΡΣ: Ασφαλώς. Ακόμη και τα κοντάρια τους ήταν καλυμμένα απόλυτα με χρυσό ώστε αυτόματα ερχόντουσαν σ’ επαφή μ’ αυτό που ο Νταίνικεν αναφέρει σαν μεταλλικές πλάκες.
ΟYΙΛΣΩΝ: Ο Νταίνικεν βέβαια δημιουργεί θέμα με το ότι στον Μωυσή δόθηκαν εξειδικευμένες οδηγίες ως εκ της ιδιαίτερης φύσης του αντικειμένου σαν μέσου επικοινωνίας. Έχεις καμιά παρατήρηση γι’ αυτό;
ΠΗΡΣ: Το μελέτησα κι αυτό επίσης. Γεγονός είναι ότι ο Θεός έδωσε εξειδικευμένες οδηγίες για ΟΛΑ όσα συνδέονταν με τη Σκηνή Του, κι αυτό γιατί συμβόλιζε την Παρουσία Του ανάμεσα στο λαό Του.
Καθημερινά πράγματα σαν τα πιάτα και τα πιρούνια συμπεριλήφθηκαν, αλλά γι’ αυτά δεν λέει τίποτε ο Νταίνικεν. Του έχει διαφύγει η όλη σημασία των οδηγιών γιατί καθώς αυτά τα πράγματα ξεχωρίζονταν, θύμιζαν στους Ισραηλίτες αυτές τις πνευματικές αξίες που άγγιζαν όλες τις εκδηλώσεις της ζωής. Αυτό δεν ήταν κάποια μαγική συνταγή, ή μια νέα επιστημονική ανακάλυψη όπως το ηλεκτρικό ρεύμα.
ΟΥΙΛΣΩΝ: Ώστε δεν νομίζεις πως ο Ουζά πέθανε από ηλεκτροπληξία;
ΠΗΡΣ: Δεν υπάρχει τέτοια αναφορά στη Βίβλο. Ο Νταίνικεν λέγει ότι πέθανε «σαν να χτυπήθηκε από κεραυνό. Αναμφίβολα η Κιβωτός ήταν ηλεκτρικά φορτισμένη». Απλούστατα δεν υπάρχει βάση για τούτη την εκδοχή, δεν είναι τίποτε άλλο εκτός από ένα αβάσιμο συμπέρασμα.
Στην πραγματικότητα αν πάμε στο βιβλίο των Αριθμών, κεφ 4, εδάφ. 15, βρίσκουμε την προειδοποίηση που είχε δοθεί, ότι αν κάποιος άγγιζε οποιοδήποτε από τα άγια πράγματα, αυτός θα πέθαινε. Η ίδια προειδοποίηση δόθηκε στον Μωυσή όταν έλαβε τον Νόμο στο όρος Σινά: οι Ισραηλίτες δεν τολμούσαν να πλησιάσουν το βουνό.
Το χερουβείμ σαν μικρόφωνο.
ΟΥΙΛΣΩΝ: Ας προχωρήσουμε στην αξίωση του Νταίνικεν ότι ένα από τα χερουβείμ πάνω από την Κιβωτό μπορεί να χρησιμοποιούταν σαν μικρόφωνο. Έχεις καμιά παρατήρηση;
ΠΗΡΣ: Η Βίβλος το ξεκαθαρίζει, ότι απλούστατα δεν υπήρχε, τέτοια περίπτωση. Στην Έξοδο (κε’ :22) λέει ότι ο Θεός θα επικοινωνούσε με τον Μωυσή «εκ του μέσου των δύο χερουβείμ και επάνωθεν του Ιλαστηρίου»
Ο Νταίνικεν αναφέρει ότι ο Θεός «θα του μιλούσε από το Ιλαστήριο» και συμπεραίνει ότι «το ένα από τα δυο χερουβείμ του ιλαστηρίου ενεργούσε σαν μαγνήτης μεγάφωνο...» Και οι δυο του αυτές απόψεις βρίσκονται στη σελίδα 58 του βιβλίου του.
Το εδάφιο που μόλις παραθέσαμε ξεκαθαρίζει ότι ο Νταίνικεν έχει λάθος και στους δύο ισχυρισμούς του, υπό τον όρον ότι παίρνουμε τη Βίβλο κατά γράμμα, καθώς ο ίδιος ο Νταίνικεν κάνει σε τούτο το σημείο.
ΟΥΙΛΣΩΝ: Τι νομίζεις γενικά για την ιδέα περί μαγνήτου και μεγαφώνου; θα μπορούσε τεχνικά να είναι αυτό δυνατό σε σχέση με την Κιβωτό;
ΠΗΡΣ: Τούτο θα έπρεπε να είναι ένας πυκνωτής μικροφώνου βέβαια. Σ’ ένα τέτοιο μικρόφωνο οι δυό πλάκες θα έπρεπε να κινούνται από τις δυο μεριές ενός διηλεκτρικού - δηλ. ένα μονωτικό κομμάτι ξύλου ανάμεσα στις δυο πλάκες.
Είναι μονάχα μια μεταβλητή κίνηση και το βολτάζ ποικίλλει ανάλογα με την απόσταση, όσο πιο μακριά είναι οι πλάκες, τόσο χαμηλότερο το βολτάζ.
Ένα μικρόφωνο δουλεύει με παλμούς που κινούν τα μέρη που το αποτελούν, έτσι παράγονται διάφορες ηλεκτρικές φορτίσεις, όπως όταν η μεμβράνη ενός τηλεφώνου έλκεται πάνω κάτω καθώς προχωρεί η συνομιλία.
Αυτό προκαλεί ένα ηλεκτρικό ρεύμα το οποίο ενισχύεται ή αδυνατίζει.
ΟΥΙΛΣΩΝ: Θέλεις να πεις πως το Χερουβείμ μπορούσε να είχε χρησιμοποιηθεί καθώς υποθέτει ο Νταίνικεν;
ΠΗΡΣ: Όχι. Τεχνικώς η Κιβωτός, καθώς περιγράφεται στη Βίβλο, δεν μπορούσε να γίνει κατά τρόπο που να ενεργεί σαν μικρόφωνο ή μεγάφωνο.
Εν πάση περιπτώσει δεν μπορούσε να είναι δυνατό από πλευράς φυσικής, ακόμη κι αν οι οδηγίες προς τον Μωυσή αλλάχθηκαν και είχε κατασκευαστεί πυκνωτής.
Το ύψος του βολτάζ που θα παρήγετο απ’ ένα τέτοιον πυκνωτή θα έπρεπε να ανέρχεται μόλις κάπου μεταξύ 10 και πλην 6 χιλιοστά του Βολτ.
Θα ήταν εντελώς αδύνατο να χρησιμοποιηθεί για να δώσει το μέγεθος του θορύβου που απαιτείται για να επικοινωνήσει κανείς μ’ ένα διαστημόπλοιο, καθώς ο Νταίνικεν υποστηρίζει στη σελίδα 58. Το όλο ζήτημα παίρνει τις διαστάσεις του φαιδρού.
ΟΥΙΛΣΩΝ: Μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε καθώς υποστηρίζει ο Νταίνικεν, τώρα που έχουμε σύγχρονη επιστημονική γνώση;
ΠΗΡΣ: Οχι. Το ύψος του βολτάζ θα ήταν παρά πολύ χαμηλό και χρειάζεται άλλη ηλεκτρονική συσκευή παράλληλα με τον πυκνωτή για να γίνει η επαφή.
Ακόμα τα στοιχειώδη συρμάτινα πηνία δεν αναφέρονται στις λεπτομερείς οδηγίες που δόθηκαν στον Μωυσή. Τούτο το ιδιαίτερο είδος δεν ανακαλύφθηκε παρά το 1819 από κάποιον ονομαζόμενο Αίρστεδ (Oersted) πάνω από 3000 χρόνια μετά την εποχή του Μωυσή. Αυτός έδειξε τη σχέση μεταξύ μαγνητισμού και ηλεκτρισμού.
ΟΥΙΛΣΩΝ: Ανάφερες τον «μαγνητισμό». Ο Νταίνικεν αναφέρεται στο μαγνήτη σε τούτο το κείμενο. Έχεις καμιά παρατήρηση;
ΠΗΡΣ: Η χρήση του μαγνήτη δεν είχε γίνει γνωστή παρά κατά την εποχή του Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού πολλά χρόνια μετά τον Μωυσή. Τον ονόμαζαν «μαγνήτινο λίθο».
Στις μέρες του Μωυσή δεν υπήρχε γνώση του γεγονότος, ότι οι παλμικές κινήσεις μπορούν να παράγουν ηλεκτρισμό κι αφήνουμε κατά μέρος την ικανότητα που χρειάζεται για να υπερπηδηθούν όλες οι δυσκολίες που ανακύπτουν για την προφορική επικοινωνία μ΄ένα διαστημόπλοιο.
Η συνομιλία μας συνεχίστηκε για αρκετή ώρα καθώς ο φίλος μου, μου εξηγούσε τα τεχνικά σημεία. Αν δεν είχα πεισθεί πιο μπροστά ασφαλώς είχα πεισθεί τώρα. Η υπόθεση του Νταίνικεν απλώς δεν αντέχει σε σοβαρή έρευνα.
«Χωρίς στην πραγματικότητα, να συμβουλευθεί το βιβλίο της Εξόδου»
Τούτη η «ηλεκτρικά φορτισμένη» κριτική δεν τελειώνει εδώ. Στην ίδια παράγραφο που λέει «αναμφίβολα η Κιβωτός ήταν ηλεκτρικά φορτισμένη!», ο Νταίνικεν λέει επίσης
«Χωρίς να ξανασυμβουλευθώ την Έξοδο, νομίζω πως θυμάμαι ότι η Κιβωτός συχνά περιτριγυριζόταν από αστραφτερούς σπινθήρες και ο Μωυσής έκαμε χρήση αυτού του «πομπού» όταν χρειαζόταν βοήθεια και συμβουλή» (σελ. 58-59).
Τούτο μπορεί να λαμβάνεται σαν μαρτυρία σοβαρής έρευνας; Με τα ίδια του τα λόγια βρίσκουμε να θέτει σ’ εφαρμογή την αλλόκοτη θεωρία του «δίχως στην πραγματικότητα να συμβουλευθεί την Έξοδο».
Υπάρχουν πολλοί κριτικοί της Βίβλου που ξέρουν τα πάντα γύρω από τη Βίβλο και που σου λένε πως είναι γεμάτη λάθη κ.λ.π., αλλά δεν μπορούν να βάλουν το δάκτυλό τους και να βρουν ένα απ’ αυτά όταν τους δίνεις μια Βίβλο.
Ο Νταίνικεν κάνει πιο χειρότερη τη θέση του όταν προχωρεί και λέει, «Νομίζω πως θυμάμαι». Πόσο τρομερό είναι να στηριχτεί σε μια τόσο ασαφή προσέγγιση, όταν παρουσιάζει μια άποψη που θα αναστατώσει χιλιάδες Χριστιανούς και Ιουδαίους, καθώς θα τη διαβάζουν!
«Νομίζω πως το θυμάμαι», «δίχως στην πραγματικότητα να συμβουλευθώ την Έξοδο». Κρίμα που δεν συμβουλεύτηκε την Έξοδο γιατί στη πραγματικότητα η μνήμη του τον εξέθεσε.
Δεν υπάρχει αναφορά στην Έξοδο ή οπουδήποτε αλλού στην Αγ. Γραφή, ότι η Κιβωτός «περιτριγυριζόταν από αστραφτερούς σπινθήρες». Και τούτο δεν είναι το μόνο.
Υπάρχει αριθμός περιπτώσεων αναφερόμενων στο βιβλίο της Εξόδου όπου ο Θεός μίλησε στον Μωυσή πριν κατασκευασθεί η Κιβωτός. Στην Έξοδο στο κεφάλαιο 6 αναφέρεται μια από τις πολλές αυτές περιπτώσεις.
Ποιος «μεταδότης» χρησιμοποιήθηκε σ’ αυτές τις προγενέστερες φορές πριν να κατασκευασθεί η Κιβωτός; Η Βίβλος ασφαλώς δεν βοηθάει τις ιδέες του Νταίνικεν σ’ αυτό το σημείο.
Δυστυχώς οι «Αμαξες των θεών» βραχυκυκλώθηκαν ξανά, χάθηκαν στις φλόγες, όταν αντιμετώπισαν τη μαρτυρία από το παλιό βιβλίο, το οποίο ο Ψαλμωδός κάποτε ανέφερε σαν Φως «φως εις τας τρίβους μου».
Ένας από τους συγγραφείς της Καινής Διαθήκης ανέφερε ότι αυτός ο ίδιος «ο Λόγος του Θεού» έχει δύναμη. «Ο Λόγος του Θεού είναι ζων και ενεργός» (Εβραίους 4:12) Αποκλήθηκε ο «Αδιαπέραστος βράχος της Αγίας Γραφής».
Μέσα στους αιώνες υπήρξε ικανός να υπερασπίζει τον εαυτό του. Θα εξακολουθήσει να το κάνει παρά τις εξωφρενικές θεωρίες του Ερρίκου φον Νταίνικεν και την ερώτηση που θέτει στο εξώφυλλο του βιβλίου του «ήταν Ο Θεός αστροναύτης;»
Κεφάλαιο 4
Ο Κατακλυσμός.
Μια ακόμη από τις παράξενες ιδέες του Ερρίκου Φον Νταίνικεν έχει σχέση με την ιστορία του μεγάλου Κατακλυσμού που περιγράφεται στην Αγία Γραφή.
Μερικοί επιστήμονες θέτουν τέτοιες ερωτήσεις ως προς το αν ήταν «τοπικός» ο κατακλυσμός (περιορίσθηκε στην Εύφορη Ημισέληνο) ή «παγκόσμιος», αλλά ο Νταίνικεν τους «ξεπερνάει» όλους! Θεωρεί ότι η αρχική εξιστόρηση προέρχεται από τη Νότια Αμερική!
Η άποψή του στηρίζεται στο περίφημο «Έπος του Γιλγαμές» στο οποίο περιλαμβάνεται και η ιστορία του κατακλυσμού.
Αρχαιολογικά, μπορεί να αποδειχθεί ότι ο συγγραφέας μεταχειρίζεται ένα επιχείρημα που θα έπρεπε να μη ληφθεί υπόψη εξετάζοντας τα γεγονότα.
Ίσως πρέπει εισαγωγικά να ειπωθεί ότι τούτο το Έπος περιέχει τη Βαβυλωνιακή αφήγηση για τον κατακλυσμό, μια αφήγηση που είναι πανομοιότυπο της Ασσυριακής, γραμμένη σε μεταγενέστερη εποχή.
«Παράλληλα με τη Γένεση»
Ο Νταίνικεν κάνει τη δήλωση ότι «η κύρια υπόθεση του Έπους του Γιλγαμές είναι παράλληλη προς αυτή του βιβλίου της Γένεσης» (σελ. 64), ενώ στη πραγματικότητα η ομοιότητα αυτού του Έπους προς την Βιβλική διήγηση περιόριζεται μονάχα στην ιστορία του Κατακλυσμού!
Η Βαβυλωνιακή ιστορία της Δημιουργίας είναι γνωστή σαν «Ενούμα Ελις» (από τις πρώτες λέξεις, εννοώντας «όταν από ψηλό...»), ενώ ένα πιό πρόσφατα μεταφρασμένο Έπος - το Επος Αθραχάσις- ενώνει μέρη από τα άλλα δύο Έπη.
Εν τούτοις κανένα απ’ αυτά δεν είναι προγενέστερο του Βιβλικού κειμένου. Η Βιβλική περιγραφή αναγνωρίζεται πια σαν παλιότερη όλων αυτών των σχετικών περιγραφών και φυσικά δεν αντέγραψε τη Βαβυλωνιακή έκδοση.
Ο Νταίνικεν ισχυρίζεται ότι η Βιβλική περιγραφή είναι από δεύτερο χέρι (σελ. 68), αλλά τα δεδομένα αντιτίθενται σε μια τέτοια υπόθεση. Καθώς ο καθηγητής Ωλμπράϊτ σημειώνει στο «Ο Ιεχωβά και οι θεοί της Χαναάν»* η Βιβλική αναφορά περιέχει αρχαϊκά γνωρίσματα που χρονολογούνται πριν τη Μεσοποταμιακή έκδοση που «διατηρήθηκε από πηγές σφηνοειδούς γραφής» (σελ. 86).
Αυτές οι «πηγές σφηνοειδούς γραφής» περιλαμβάνουν το Έπος του Γιλγαμές και το Επος Αθραχάσις.
Η Βιβλική περιγραφή δεν είναι από δεύτερο χέρι Μάλλον η Βαβυλωνιακή έκδοση, η Ασσυριακή, είναι μεταγενέστερες παραποιήσεις με πολλές διαφορές από τη Βιβλική περιγραφή.
Η υπεροχή της Βιβλικής περιγραφής έχει γίνει γενικά παραδεκτή. Για να αποδειχθεί αυτό ας πλησιάσουμε τα γεγονότα. Πρώτα χρειάζεται σύντομα να συνοψίσουμε το Έπος του Γιλγαμές στο σημείο που αναφέρεται στο Κατακλυσμό.
Σε τι αναφέρεται το Έπος
Ο Ουτναπιστίμ ήταν ο Βαβυλωνιακός Νώε που μαζί με τον Πάγου - Αμούρρι, κυβερνήτη του σκάφους του, πέρασε επτά μέρες φοβερού κατακλυσμού. Ενας πολύ καλός φίλος του Γιλγαμές, ο Ενκιδού πέθανε κατ’ εντολή των θεών και ο Γιλγαμές κατάλαβε πως κι αυτός κάποτε θα πεθάνει.
Ακουσε για τον Oυτvαπιστίμ που γλύτωσε από το θάνατο και ξεκίνησε να τον βρει για να μάθει από αυτόν το μυστικό της αθανασίας. Ο Γιλγαμές κάποτε βρήκε τον Ουτναπιστιμ τον μόνο άνθρωπο που κέρδισε ποτέ την αιώνια ζωή.
Ο Γιλγαμές τον ρώτησε, πως βρήκε αυτό το μυστικό. Ο Ουτναπιστίμ τότε του είπε, πως ένας από τους θεούς τον συμβούλεψε να καταστρέψει το σπίτι του και να φτιάξει ένα πλοίο.
Ο Ουτναπιστίμ υπάκουσε στη φωνή των θεών έφτιασε ένα μεγάλο σκάφος και κάποτε ήρθε ο αναμενόμενος κατακλυσμός.
Θεοί φοβισμένοι όπως οι σκύλοι
Λίγο αργότερα οι ίδιοι οι θεοί φοβήθηκαν και διαβάζουμε: «Ακόμη και οι θεοί τρομοκρατήθηκαν με τον κατακλυσμό και διέφυγαν πηγαίνοντας πάνω στον ουρανό του Ανου, και φοβισμένοι σαν σκύλοι κρύφτηκαν κάτω στα εξωτερικά οχυρά».
Αυτό αποτελεί μια εντελώς διαφορετική αντίληψη περί θεού απ’ αυτή που δίδεται στη Βίβλο αναφορικά με τον Κατακλυσμό. Ασφαλώς δεν μπορούμε να σκεφθούμε τον Θεό της Βίβλου φοβισμένο σαν σκύλο ή τρομαγμένο από τον κατακλυσμό.
Μια άλλη μετάφραση του Έπους μας λέγει για τη θεά Ιστάρ που βρισκόταν σε μεγάλη στενοχώρια: Η Ιστάρ, φώναζε σαν γυναίκα που κοιλοπονούσε, θρηνούσε η βασίλισσα των θεών με την όμορφη φωνή της: - Αυτά τα δημιουργήματα έγιναν πηλός από τότε που κάλεσα το κακό στη σύνοδο των θεών, γιατί εγώ επικαλέστηκα το κακό στη σύνοδο των θεών για την καταστροφή των ανθρώπων μου διέταξα μάχη.
Εγώ γέννησα το λαό μου, όπως ο γόνος των ψαριών γεμίζει τη θάλασσα. «Οι θεοί μαζί με τον Ανουνάκι έκλαιγαν μαζί της, οι θεοί προσκυνούσαν, κάθισαν καθώς έκλειναν τα χείλη τους, η σύνοδός τους ήταν βουβή...»
Ο χονδροειδής πολυθεϊσμός αυτού του Βαβυλωνιακού Έπους είναι καταφανώς φοβερά διαφορετικός από τη μεγαλειώδη και εν τούτοις απλή Βιβλική διήγηση.
Όταν ο Κατακλυσμός τέλειωσε και ο Ουτναπιστίμ βγήκε έξω, έκαμε μια θυσία στους θεούς, και το Έπος του Γιλγαμές συνεχίζει:
- «Και οι θεοί μύρισαν την οσμή, οι θεοί μύρισαν την ευωδία, οι θεοί μαζεύτηκαν .σαν τις μύγες γύρω από τον ιερέα της θυσίας».
Τούτοι οι ταλαίπωροι θεοί είχαν μείνει νηστικοί - γιατί η ανθρωπότητα είχε καταστραφεί - κι έτσι μαζεύτηκαν σαν τις μύγες μόλις ο Ουτναπιστίμ θυμήθηκε την ανάγκη τους και έκαμε κάτι γι’ αυτούς.
Ο θεός που αποκαλύπτεται στη Βίβλο δεν χρειάζεται τις προσφορές του ανθρώπου για να ικανοποιήσει την πείνα Του, ούτε μπορούμε ποτέ να φαντασθούμε να λέγεται για τον αληθινό Θεό του Ουρανού ότι έσπευσε σαν τη μύγα πάνω από μια θυσία.
Ύστερα από αυτό οι θεοί θύμωσαν, μάλωσαν μεταξύ τους κι άρχισαν να κατηγορούν ο ένας τον άλλο για την ανοησία τους να επιφέρουν αυτό τον κατακλυσμό πάνω στους ανθρώπους.
Είναι όλα τόσο διαφορετικά από τη βιβλική εικόνα ότι ο Θεός περίμενε υπομονετικό για 120 χρόνια ενώ ένα ευαγγέλιο ελέους κηρυσσόταν. Ο αληθινός Θεός επέφερε κρίση, μόνο όταν ο άνθρωπος εξακολούθησε ν’ απορρίπτει τους δρόμους Του.
Ομοιότητες και Διαφορές
Συγγραφείς, πέραν από τον Νταίνικεν, έδειξαν ομοιότητες με τη Βιβλική αφήγηση: σε κάθε αφήγηση υποτίθεται ότι υπάρχει μια τελική προειδοποίηση στον ήρωα του κατακλυσμού, για την πλημμύρα που έρχεται, ο κατακλυσμός παραμένει άγνωστος σε κάθε άλλον.
Εν τούτοις στη Βιβλική ιστορία αναφέρεται ότι ειπώθηκε στον Νώε να ειδοποιήσει τους άλλους ώστε κι αυτοί να δεχθούν τον τρόπο της σωτηρίας που αποκάλυψε ο θεός, αν το θελήσουν φυσικό.
Σε κάθε περίπτωση ο ήρωας κατασκευάζει ένα σκάφος που αλείφεται μέσα και έξω με πίσσα.
Η Βίβλος και οι άλλες διηγήσεις περιγράφουν τον Κατακλυσμό κατά τον οποίο όλοι οι άλλοι καταστράφηκαν και λένε για το μεγάλο πλοίο ότι ακούμπησε πάνω σ’ ένα βουνό όπως και για ορισμένα πουλιά που στάθηκαν έξω από την κιβωτό.
Όλες οι περιγραφές συμφωνούν πως ο ήρωας αποβιβάσθηκε και πρόσφερε θυσία κι ακόμα ότι μια όμοια πλημμύρα δεν θα χτυπήσει ξανά τον άνθρωπο.
Εν τούτοις οι ανομοιότητες είναι ακόμη πιο σημαντικές από τις’ ομοιότητες, και δείχνουν ολοκάθαρα ότι η Βαβυλωνιακή αφήγηση αποτελεί μια παραποιημένη έκδοση του Βιβλικού αρχέτυπου.
Καθώς είδαμε η Βιβλική περιγραφή είναι πολύ διαφορετική από τον Βαβυλωνιακό μύθο.
Ο χονδροειδής πολυθεϊσμός της Βαβυλωνιακής ιστορίας, με τους θεούς να συνωθούνται φοβισμένοι και κατόπιν να μαζεύονται σαν πεινασμένες μύγες, πάνω από μια θυσία, είναι τελείως ξένος με την ανώτερη αντίληψη περί του Παντοδύναμου Θεού όπως εμφανίζεται στη Βιβλική αφήγηση.
Καθώς συγκρίνουμε τη Βαβυλωνιακή όπως και τις άλλες αρχαίες αφηγήσεις του Κατακλυσμού με την αφήγηση της Βίβλου, φαίνεται καθαρό πως η περιγραφή της Βίβλου είναι άπειρα ανώτερη.
Δεν έχει τα στοιχεία του χονδροειδούς, τη προκατάληψη ή τη μαγεία. Η ανάπτυξη του θέματος είναι παραστατική αλλά τέλεια αποδεκτή από εκείνον που είναι έτοιμος να δεχθεί τη δυνατή αντίληψη για έναν Θεό, ο οποίος μπορεί και αποκαλύπτει τον Εαυτό Του.
Το Έπος το Γιλγαμές προέρχεται από τη Νότια Αμερική;
Το πιο πάνω υλικό είναι κατάλληλο και για πλαίσιο του Έπους του Γιλγαμές. Αυτό αποτελεί ένα άλλο σημείο για το οποίο Νταίνικεν προβάλλει την δική του υπόθεση.
Διατείνεται ότι οι απόγονοι του Γιλγαμές μπορεί να έφεραν το Έπος μαζί τους από τη Νότια Αμερική, εξηγώντας έτσι τις ομοιότητες που υπάρχουν ανάμεσα στους δυο πολιτισμούς, ομοιότητες που αλλιώς θα ήσαν - καθώς λέει - ανεξήγητες. Επί πλέον υποστηρίζει τη δυνατότητα, το Έπος, να βρήκε δρόμο για τη βασιλική βιβλιοθήκη της Αιγυπτιακής αυλής όπου ο Μωυσής θα μπορούσε να το έχει στη διάθεσή του.
Και ο Νταίνικεν συγκεφαλαιώνει:
«Αν κάνουμε την υπόθεση ότι το Έπος του Γιλγαμές ήρθε στην Αίγυπτο από τους Σουμέριους μέσω των Ασσυρίων και Βαβυλωνίων, και ότι ο νεαρός Μωυσής το βρήκε εκεί, χρησιμοποιώντας το για τους δικούς του σκοπούς, τότε η Σουμεριακή εξιστόρηση του Κατακλυσμού και όχι η Βιβλική θα είναι η γνήσια αφήγηση» (σελ, 69).
Το δρόμο που ακολουθεί η λογική του Νταίνικεν είναι δύσκολο να τον ακολουθήσουμε. Άλλα τρία σημεία πρέπει να εντοπισθούν: Πρώτα, ήδη είδαμε ότι οι επιστήμονες παραδέχονται ότι η Βιβλική περιγραφή περικλείει αρχαϊσμούς που δείχνουν ότι προηγήθηκε της Βαβυλωνιακής και Ασσυριακής εκδοχής για τον Κατακλυσμό.
Δεύτερο, ένα απόσπασμα από το Έπος βρέθηκε στην αρχαία Βιβλική πόλη της Μεγιδδώ στο σημερινό Ισραήλ και είναι αρχαιότερο από το αντίγραφο του Ασσυρίου βασιλιά Ασουρβανιπόλ κατά πολλές εκατονταετίες. Αυτό το απόσπασμα ανήκει στην εποχή πριν από τον Μωϋσή, αλλά όχι και πριν τον Αβραάμ.
Μια πολύ πιο ρεαλιστική αντίληψη που δεν θα αντέφασκε στις γνωστές σχετικές μαρτυρίες, είναι ακριβώς, ότι όπως τούτο το Έπος του Γιλγαμές φέρθηκε στα μέσα της Γονίμου Ημισελήνου από τη Μεσοποταμία στην Παλαιστίνη, το ίδιο θα μπορούσε μια παρόμοια διαδρομή να είναι πραγματική και για τον Βιβλικό κατακλυσμό καθώς άλλωστε αναφέρεται στα πρώτα κεφάλαια της Γένεσης.
Ίσως ο Αβραάμ δηλαδή ο φίλος του Θεού, να έφερε τη διήγηση μαζί του από τον ίδιο δρόμο, όταν μετανάστευσε από την Ουρ στη γη Χαναάν. Κατ’ αυτό τον τρόπο θα ήταν μπορετό κάποτε να φθάσουν οι διηγήσεις στα χέρια του Μωϋσή, έχοντας έρθει στην Αίγυπτο από τους απογόνους του Αβραάμ και του Ιακώβ,
Τρίτο, παραδόσεις για κατακλυσμό είναι γνωστές παγκόσμια και συχνά βρίσκονται αξιοσημείωτα κοντά στην αφήγηση της Βίβλου. Ο Μπόυντ (Robert Boyd) κάνει τούτη τη παραστατική περίληψη:
«Η Βιβλική περιγραφή του μεγάλου Κατακλυσμού είναι η μόνη γνωστή περιγραφή;
Υπάρχουν σχετικά όχι λιγότερες από τριάντα τρεις ξέχωρες περιγραφές ανάμεσα σε διάφορους λαούς και φυλές που ζουν σήμερα. Απ’ αυτόν τον αριθμό μόνο η Αινυππακή και η Σκανδιναβική περιγραφή δεν φαίνεται να συμπίπτει απόλυτα με την περιγραφή του Μωϋσή.
Διαφέρουν ότι στην περιγραφή τους απονέμουν μια μερική καταστροφή από τη βροχή και την υπόλοιπη από «απ’ ευθείας ενέργειες» πολλών θεών, Η ελληνική περιγραφή αναφέρει μια προειδοποίηση από τους θεούς ότι μεγάλος κατακλυσμός θα ερχόταν στη γη εξ αιτίας της κακίας των ανθρώπων, ότι μια κιβωτός κατασκευάσθηκε, ότι παρέμενε σ’ ένα ψηλό βουνό και ότι ένα περιστέρι εστάλη έξω δυο φορές.
Ο «Φάχα», που οι Κινέζοι λένε ότι είναι ο γενάρχης τους, παρουσιάζεται σαν να σώθηκε με τη γυναίκα του τους τρεις γιους του και τρεις κόρες του από τον κατακλυσμό που έγινε «γιατί ο άνθρωπος αποστάτησε από τον ουρανό», Οι Άγγλοι, οι Ινδοί οι Αζτέκοι του Μεξικού, οι Ίνκας του Περού.
Οι κάτοικοι των Νησιών Φίτζι και ακόμη οι Αμερινδοί έχουν τις παραδοσιακές τους ιστορίες για τον Κατακλυσμό. (Τέλλς, Τάφοι και θησαυρός).[TeΙΙs, Tombs and Treasure, Ρ, 71]
Είδαμε ότι ο Ερρίκος φον Νταίνικεν υποστηρίζει ότι το Έπος μπορεί να κατάγεται από την Νότια Αμερική - από την περιοχή Τιαουανάκο (Tίahuanaco) της Βολιβίας - και αναφερθήκαμε στο απόσπασμα που βρέθηκε στη Μεγιδδώ.
Το κείμενο έγινε γνωστό στο Περού περίπου το 500 μ.Χ, αν και ο πολιτισμός τους υπήρχε χίλια χρόνια ενωρίτερα, Ακόμη κι αν αμέσως έγραφαν τις αφηγήσεις τους σε τούτες τις παλαιές χρονολογίες, θα ήταν περίπου χίλια χρόνια αργότερα από τότε που το Έπος του Γιλγαμές εφέρθηκε μέσα από την Εύφορη Ημισέληνο για να πάρει το δρόμο της Μεγιδδώ, όπου και έμεινε μέχρι την ανασκαφή της στη δική μας τη γενιά.
Η υπόθεση ότι το Έπος του Γιλγαμές - η Βαβυλωνιακή αφήγηση για τον Κατακλυσμό - μπορεί να έχει προέλθει από τη Νότια Αμερική και κατόπιν να έφθασε στην Αιγυπτιακή αυλή όπου ο Μωυσής μπόρεσε να το βρει, είναι αστήρικτη. Ήταν γνωστό πολύ πριν την ίδρυση των Νοτιοαμερικανικών «εγκαταστάσεων» στις οποίες ο Νταίνικεν αναφέρεται.
Το βιβλίο της Εξόδου και το Έπος του Γιλγαμές
Πολύ περισσότερα μπορεί να λεχθούν για τις θεωρίες του Νταίνικεν και τις υποθέσεις που κάνει σχετικά με το Έπος του Γιλγαμές, από μια άλλη άποψη που είναι πολύ οικεία στον μελετητή της Βίβλου.
Είδαμε ήδη ότι ο Νταίνικεν ισχυρίζεται πως το κύριο θέμα του Γιλγαμές βαδίζει παράλληλα μ’ αυτό της Γένεσης, Πρέπει ακόμη να αναφερθεί μια άποψή του- ακόμη πιο δύσκολο να γίνει πιστευτή- και που βρίσκεται στη σελίδα 59 του βιβλίου:
«Μήπως η όλη περιγραφή στην Έξοδο προέρχεται από το Έπος του Γιλγαμές; Ακόμη κι αυτό είναι δυνατό». Μια τέτοια άποψη καταντάει απαράδεκτη.
Στο πρώτο κεφάλαιο της Εξόδου, πληροφορούμαστε για τη γέννηση του Μωυσή, και το ίδιο τούτο το βιβλίο είναι μια ιστορική αφήγηση περί του Ισραήλ για το πως έγινε έθνος.
Ασφαλώς αυτό δεν μπορεί να προήλθε από το Βαβυλωνιακό Έπος Γιλγαμές.
Στο «Τα Διαστημόπλοια συντρίβονται στα όρη της Αρχαιότητας», είπαμε ότι το Βαβυλωνιακό Έπος του Γιλγαμές εγγίζει την ιστορία του Κατακλυσμού και ότι ο Νταίνικεν κάνει ένα ακόμη λάθος όσον αφορά τον κατάλογο στον οποίο αναγράφονται τα ονόματα των δέκα βασιλιάδων που έζησαν «προ του Κατακλυσμού».
Λογάριασε το σύνολο των βασιλειών και το βρήκε να ανέρχεται σε 456.000 χρόνια και λέει:
«Περίοδοι χρόνων που είναι αδιανόητοι στο δικό μας τρόπο σκέψης αν και τα ονόματα όλων των μοναρχών αυτών βρίσκονται σε κατάλογο που διατηρήθηκε στους αιώνες ξεκάθαρα πάνω σε σφραγίδες και νομίσματα» (σελ. 41).
Πρόκειται για τον «Σουμεριακό βασιλικό Κατάλογο». Δεν θα συζητήσουμε πάνω στον αριθμό των 456.000 χρόνων αν και συγκρίνοντας δυο διαφορετικές πηγές βρίσκουμε τον αριθμό να είναι 432.000.
Σ’ αυτό που αντιτιθέμεθα είναι, ότι τα ονόματα αυτών των βασιλιάδων «διατηρήθηκαν ξεκάθαρα σε σφραγίδες και νομίσματα». Ο αρχικός κατάλογος περιείχε στην πραγματικότητα οκτώ βασιλιάδες. Ο Βαβυλώνιος ιερέας Βηρωσσός τους έκαμε δέκα.
Στα 1923 δημοσιεύθηκε μια σχεδόν πλήρης μετάφραση του Σουμεριακού πρωτότυπου. Κι είναι βέβαιο πως δεν προήλθε από «σφραγίδες και νομίσματα» αλλά από πήλινες πινακίδες.
Κυλινδρικές σφραγίδες χρησιμοποιούνται από τους βασιλιάδες και άλλους αξιωματούχους σαν σύμβολο που φανέρωνε το αξίωμά τους, αλλά ο κατάλογος προερχόταν από πήλινες πινακίδες όπου διατηρήθηκαν οι Σουμεριακές αφηγήσεις.
Νομίσματα δεν κόπηκαν παρά μονάχα γύρω στο 600 π.Χ. - κάνοντας έτσι τον Νταίνικεν να πέσει έξω στους υπολογισμούς του κατά 2.000 ή και περισσότερα χρόνια.
Συμπτωματικά τούτο είναι μια ακόμα απόδειξη πως η υπόθεση του Νταίνικεν ότι το Έπος ήλθε στη Σουμερία από τη Νότια Αμερική είναι τελικώς απαράδεκτη.
Η χρονολογία του απλούστατα είναι προγενέστερη κατά πολύ, αυτής που ο Νταίνικεν νομίζει.
Εν πάση περιπτώσει ο Νταίνικεν δέχεται την Κιβωτό να καθίζει στο όρος Αραράτ στην Τουρκική Αρμενία (το οποίο εν παρόδω είναι άλλο από αυτό του Έπους του Γιλγαμές, αφού το όρος Αραράτ είναι η τοποθεσία που μνημονεύεται στην Αγία Γραφή, ενώ το Έπος του Γιλγαμές αναφέρεται στο όρος Νισίρ).
Για να θεωρηθεί σοβαρή η θεωρία του θα έπρεπε η Κιβωτός να είχε καθίσει κάπου στη Νότια Αμερική! Τούτο αποτελεί μια ακόμη καταφανή αντίθεση.
Περισσότερα θα μπορούσαν να λεχθούν για την υπόθεση του Νταίνικεν σχετικά με το Έπος του Γιλγαμές, αλλά ο σκοπός μας νομίζουμε πως επετεύχθη. Ακόμη ένα διαστημικό Όχημα συντρίφτηκε πάνω στα υψώματα της αρχαίας Μεγιδδώ εκεί που βρέθηκε το απόσπασμα από το Έπος του Γιλγαμές.
Είναι ενδιαφέρον να σημειώσουμε ότι η Μεγιδδώ ήταν η πόλις του Βιβλικού Αρμαγεδώνα, γιατί απλούστατα το «Αρ Μεγιδδώ» είναι το όρος Μεγιδδώ.
Ο Νταίνικεν δεν είναι ο πρώτος ούτε ο τελευταίος που συντρίβεται, όταν αποφάσισε να προσβάλλει αυτό που αποκαλείται ο απόρθητος Βράχος της Αγίας Γραφής.
* W.F. AIbright. Yahweh and the Gods ΟF Canaan.
Κεφάλαιο 5
Η «Ατομική έκρηξη» στα Σόδομα
Ένα από τα παράξενα που εντοπίζονται στο βιβλίο «οχήματα των θεών», είναι ότι ο Νταίνικεν παραδέχεται διάφορους συγγραφείς και τις θεωρίες τους σαν αυθεντικές όταν ταιριάζουν στις απόψεις του, αλλά τους απορρίπτει όταν δεν εναρμονίζονται με κάποια συγκεκριμένη άποψή του.
Αυτό ισχύει και με τη Βίβλο που την χρησιμοποιεί όπως και τα άλλα βιβλία. Ένα όμορφο παράδειγμα βρίσκεται στη σελίδα 52 της δεύτερης αυστραλιανής έκδοσης από την οποία και λαμβάνονται τα αποσπάσματα για τούτο το βιβλίο.
Εκεί ο Νταίνικεν αναφέρεται στους γίγαντες που μνημονεύονται στη Γένεση κεφ. 6.
Σ’ αυτό το σημείο φαίνεται ν’ αποδέχεται τη Βίβλο, σαν αυθεντική πηγή, αλλά κατόπιν προχωρεί και σχολιάζει τα γεγονότα που αναφέρονται, στην καταστροφή των πόλεων Σοδόμων και Γομόρρων όπως αναφέρονται στη Γένεση κεφ. 19/1-28. Εδώ ο Νταίνικεν κάνει τις δικές του υποθέσεις πάνω στο βιβλικό κείμενο προσθέτοντας στην αφήγηση στοιχεία τελείως ανυπόστατα.
Για να κατανοήσει κάποιος τη κριτική μας είναι αναγκαίο να δείξουμε ότι αυτή η ιστορία αποτελεί ένα γεγονός και μπορεί να γίνει αποδεκτή από επιστήμονες και χριστιανούς ερευνητές, που πλησιάζουν τις περιγραφές με αντικειμενικότητα.
Έχω το προνόμιο να είμαι ο Διευθύνων Σύμβουλος στο «Βίβλος και Σκαπάνη» (BibΙe and Spade), ένα τριμηνιαίο περιοδικό Βιβλικής Αρχαιολογίας που εκδίδεται από την «Παρουσίαση Λόγου Αλήθειας».[ Word ΟΙ Τruth Productions (Ρ.ο. Βαχ 2 Burnt HiΙΙs, New York, 12027)]
Μια πρόσφατη έκδοσή της έχει ένα επιμελημένο άρθρο με το τίτλο «Βρέθηκαν τα Σόδομα και η Γομόρρα»,* [Have Sodom and Gomorra been found?] από τον συνάδελφό μου Μπράϊαντ Γούντ (Bryant Wood Μ.Α.).
Με τη σύμφωνη γνώμη του παίρνω την ακόλουθη περίληψη και αποσπάσματα που δίδουν μια αποφασιστική απάντηση στις αθεμελίωτες αξιώσεις του Νταίνικεν για την υποτιθεμένη πυρηνική έκρηξη στα Σόδομα:
Έρευνες που άρχισαν πριν πενήντα χρόνια
Το 1924 ο καθηγητής Ωλμπράϊτ (N.F. AΙbright) και ο αιδέσιμος Κάυλ (KyΙe) ερεύνησαν τις περιοχές που περιβάλλουν το νότιο άκρο της Νεκρής θάλασσας και συμπέραναν ότι πέντε βιβλικές «πόλεις της περιχώρου» (Γεν. 13/12) βρίσκονται θαμμένες κάτω από το σχετικά αβαθές στρώμα νερού.
Το βόρειο ήμισυ της Νεκρής θάλασσας είναι πολύ βαθύτερο. Το νότιο τμήμα είναι σχετικά πιο σύγχρονης προέλευσης.
Πολλοί επιστήμονες αποδέχθηκαν ότι η «Κοιλάς Σιδδίμ» (Γένεση 14/3) είναι θαμμένη κάτω από τούτη τη νότια περιοχή, ειδικά καθώς αυτό το εδάφιο έχει μια παρατήρηση του εκδότη του που αφορά την κοιλάδα «ήτις είναι η αλμυρά θάλασσα» (τούτο το σημείο στο Γένεση14/3 δείχνει ότι η κοιλάδα είχε γίνει θάλασσα).
Ο Ωλμπράϊτ δεν βρήκε πόλεις που να χρονολογούνται από την εποχή του Αβραάμ στην αμέσως γειτονική περιοχή και συμπέρανε ότι οι πόλεις της περιχώρου (συμπεριλαμβανομένων των Σοδόμων και της Γομόρρας) είναι θαμμένες κάτω από τη Νεκρή θάλασσα.
Ο Ωλμπράϊτ και ο Κάϋλ εντόπισαν μια πόλη γνωστή σαν Μπάμ - εντ - Ντρά στους γειτονικούς λόφους του Μωάβ στην Ιορδανία, και θεώρησαν ότι εκεί ήταν ένα ύψωμα που τακτικά επισκέπτονταν οι κάτοικοι των Σοδόμων, της Γομόρρας και των άλλων πόλεων της Κοιλάδας.
Πίστευαν ότι όταν οι πόλεις καταστράφηκαν, το ύψωμα αυτό εγκαταλείφθηκε για μερικές εκατονταετίες.
Τούτη η αντίληψη έγινε πλατειά δεκτή από επιστήμονες, καθώς αναφέρει ο Μπ. Γούντ:
Η θεωρία του Ωλμπρόϊτ, εν τούτοις, δεν στέκει μπροστά στα στοιχεία που ο ίδιος ανακάλυψε. Πρώτα απ’ όλα, η τοποθεσία ήταν πολύ οχυρωμένη κάτι που δεν θα ήταν απαραίτητο αν η θέση αυτή χρησιμοποιόταν για κάποιο ετήσιο προσκύνημα.
Δεύτερο, τα διάφορα σκεύη που βρέθηκαν εκεί γύρω έδειχναν μακροχρόνια παραμονή - αντικείμενα οικιακής χρήσης, εξαρτήματα αργαλειών και αδράχτια για γνέσιμο καθώς και μυλόπετρες για το άλεσμα του σταριού.
Τούτο πέραν των άλλων στοιχείωνδείχνει ότι η Μπάμπ - εντ - Ντρά ήταν κάτι περισσότερο από ένας τόπος προσκυνήματος. Ήταν μια κοινότητα κι ακόμα περισσότερο φαίνεται πως ήταν μια από τις πόλεις της περιχώρου.
Ανασκαφές στην Μπάμπ - εντ - Ντρά
Η Μπάντ - εντ - Ντρά ανασκάφθηκε μεταξύ των ετών 1965 και 1967 από την Αμερικανική Σχολή Ανατολικών Ερευνών που διευθυντής ήταν ο εκλιπών Παύλος Λάπ (PauΙ Ιapp) και ο Γουντ (Bryant Wood) γράφει πιο κάτω:
«Το συνολικό μέγεθος του νεκροταφείου στη Μπάμπ - εντ - Ντρά σε προβληματίζει από αρχαιολογικής σκοπιάς. Εξωτερικά η έκτασή του είναι πάνω από ένα χιλιόμετρο σε μήκος και τουλάχιστον το μισό απ’ αυτό σε πλάτος.
Ο Λάπ πίστευε ότι το νεκροταφείο ήταν πιο εκτεταμένο αλλά είχε περιορισμούς ανασκαφής στην περιοχή αυτή εξ αιτίας στρατιωτικών απαγορεύσεων. Ακόμη πιο απίστευτη από το μέγεθός του, είναι η χρήση του.
Ο αρχαιολόγος υπελόγισε ότι αν το υπόλοιπο του νεκροταφείου είναι όμοιο με την περιοχή που ερεύνησε θα πρέπει να περιλαμβάνει τουλάχιστο 20.000 τάφους.
Μετριοπαθείς εκτιμήσεις ανεβάζουν τον αριθμό των νεκρών που τοποθετήθηκαν σ’ αυτούς τους τάφους πάνω από μισό εκατομμύριο και τον αριθμό των αγγείων σε δύο εκατομμύρια».
Ο Γούντ ξεκαθαρίζει την εικόνα καθώς μας λέει: «Εξ αιτίας του προώρου θανάτου του Λάπ, το 1970, το έργο της δημοσίευσης του υλικού του Μπαντ - εντ - Ντρά, έπεσε στον Θωμά Σώμπ (Schaub), καθηγητή θεολογίας και αρχαιολογίας στο Πολιτειακό πανεπιστήμιο της Πενσυλβανίας στη Μιντλτάουν (MiddΙetown) και τον Ράστ (WaΙter Ε. Rast) του Πανεπιστημίου του Βαλπαράισο (VaΙparaiso) στην Ινδιάνα (ΗΠΑ).
Καθώς επεξεργάζονταν το υλικό τους, έγινε φανερό ότι υπήρχαν μερικά βασικά ερωτήματα γύρω από την περιοχή, που έμεναν αναπάντητα. Πώς μπορούσε να εξηγηθεί η μεγάλη αυτή πόλη και το εκτεταμένο νεκροταφείο που της ανήκε;
Ερχόντουσαν άνθρωποι από μακρυά και χρησιμοποιούσαν την περιοχή μερικές εποχές του έτους, καθώς υπεστήριζε ο Ωλμπράϊτ; Έφερναν τους νεκρούς τους για ταφή σ’ αυτόν τον τόπο εξ αιτίας ειδικών αντιλήψεων, όπως ιεροτελεστιών;
Η ήταν η Μπάντ - εντ Ντρά μέρος του μεγαλύτερου εκείνου συστήματος των Πρώτων Ορειχαλκίνων πόλεων αυτής της περιοχής, που οι άλλες ίσως να είχαν κατακλυσθεί από τα νερά της Νεκρής θάλασσας καθώς ο Ωλμπράϊτ και άλλοι συνεπέραναν;
Για να δώσουν απαντήσεις σ’ αυτά τα ερωτήματα οι Σώμπ και Ραστ ανέλαβαν την επιθεώρηση της πεδιάδας βόρεια από την Μπάντ - εντ - Ντρά (την «Γκορ» ή «Κοιλάδα»).
Είχαν κάποτε ενδείξεις πως ήταν πιθανό να υπήρχαν εγκαταστάσεις της Πρώιμης Ορειχάλκινης Εποχής σ’ αυτό τον τόπο. Ένας Γερμανός επιστήμονας που εξερεύνησε την περιοχή, ο Φ. Φράνκ (F. Frank), δημοσίευσε φωτογραφίες των τάφων που βρέθηκαν στις τοποθεσίες Σάφι και Φέϊφα, και που έμοιαζαν πολύ μ’ αυτούς της Μπάμπ - εντ - Ντρα.
Επιπρόσθετα όταν επισκέφθηκαν ένα μικρό μουσείο στο Κεράκ της Ιορδανίας, το 1972, οι Σωμπ (Schaub) και Ράστ (Rast) εξέτασαν μερικά αγγεία από τη Φέϊφα που είχαν καταπληκτική ομοιότητα με τα αγγεία από την Μπάντ - εντ- Ντρά.
Μ’ αυτά τα στοιχεία, οι δύο αρχαιολόγοι ξεκίνησαν στα τέλη Μαΐου 1973 ανύποπτοι για την εντυπωσιακή ανακάλυψη που επρόκειτο να κάμουν. Οι δύο αρχαιολόγοι βρήκαν ένα αριθμό θέσεων με τάφους, υπόγειες αίθουσες της Πρώιμης Ορειχάλκινης Εποχής και οχυρωματικά τείχη, εγκατεστημένες όλες κοντά σε πηγές που θα έδιδαν αρκετό νερό στους κατοίκους των θέσεων αυτών.
Στη Φέϊφα, τη Νουμέϊρα, τη Σάφη και την Καναζίρ βρήκαν όμοια ευρήματα. Ήταν ξεκάθαρο ότι τούτες οι τοποθεσίες μαζί με την Μπάντ - εντ - Ντρά περιελάμβαναν ένα σύνολο πόλεων που είχαν κατοικηθεί περίπου την εποχή του Αβραάμ.
Σ’ όλες τις πόλεις βρέθηκαν αγγεία της Πρώιμης Ορειχάλκινης Εποχής, δηλ. της αμέσως πριν τον Αβραάμ περιόδου.
Υπάρχει βέβαια ένας κάποιος βαθμός χρονικού κενού μεταξύ της Μέσης και της Πρώιμης Ορειχάλκινης Εποχής, καθώς και με άλλους πολιτισμούς που επηκολούθησαν, αλλά τούτο ειδικά συμβαίνει σε περιοχές που είναι κάπως μακριά από τους συνηθισμένους εμπορικούς δρόμους, όπως θα ήταν η περίπτωση αυτών των ειδικών πόλεων που ήταν κτισμένες ανατολικά της Νεκράς θαλάσσης.
Αποδείξεις μεγάλου πληθυσμού
Οι δύο πάρα πάνω αρχαιολόγοι δεν βρήκαν άλλους πολιτισμούς της Πρώιμης Ορειχάλκινης Εποχής σ’ αυτή τη περιοχή, παρά την εντατική τους έρευνα. Εξέτασαν κάθε ποταμάκι και λοφίσκο που θα μπορούσε να παρουσιάσει ενδείξεις πιθανής κατοίκησης.
Ολοφάνερα, αυτή η νότια περιοχή της Κοιλάδας Γκορ διέτρεφε ένα τεράστιο πληθυσμό. Οι διαστάσεις των τριών νεκροταφείων το διαβεβαίωναν. Το συμπέρασμα του Ωλμπράϊτ για κέντρο προσκυνήματος πρέπει να απορριφθεί.
Αυτές οι πόλεις κατά μήκος της Νεκρής θάλασσας «προφανώς είχαν ενωθεί μ’ ένα ενιαίο σύστημα οργανώσεως και ελέγχου της κυρίας απασχόλησης που κράταγε την οικονομία της περιοχής, την καλλιέργεια».
Μια έρευνα της Βιβλικής, αρχαιολογικής, γεωγραφικής και γεωλογικής μαρτυρίας, δείχνει ότι οι πέντε πόλεις που αναγνωρίσθηκαν από τους Σωμπ και Ραστ είναι πιθανώς οι πέντε πόλεις της Κοιλάδας που μνημονεύονται στη Γένεση 14!
Ο Λωτ διαλέγει τα Σόδομα
Η Βίβλος λέγει για τον Λωτ, ότι διάλεξε τη περιοχή Σοδόμων, όταν αυτός και ο Αβραάμ χωρίσθηκαν και στη Γένεση(13/10-13) περιγράφεται η περιοχή ότι «εποτίζετο» και ότι ήταν «ως παράδεισος του Κυρίου».
Ο Μπράϋαντ Γούντ (Bryant wOod) αναφέρει: .
«Οι εβραϊκές λέξεις που μεταφράζονται απλώς με το «εποτίζετο» είναι το «κουλλάχ», ένας εμφαντικός τύπος του ρήματος που σημαίνει «είναι τέλεια», και «μασκέ», από το ρήμα που σημαίνει «δίνω να πιει» ή «ποτίζω». Το «κουλλάχ μασκέ» σημαίνει ότι είναι «απόλυτα και τέλεια ποτισμένο».
Η άρδευση του Γωρ, σε συνδυασμό με το θερμό κλίμα κατέληγε σέ ένα βοσκότοπο με πλούσια βλάστηση, που μπορούσε να συγκριθεί με τον Παράδεισο της Εδέμ και την εύφορη κοιλάδα του Νείλου στην Αίγυπτο.
Χρειάστηκε μια γερή και ικανή οργάνωση, βέβαια, για να πραγματοποιηθεί και να συντηρείται τούτο το αρδευτικό σύστημα. Αυτή ήταν η ειδική εργασία των πέντε πόλεων της Κοιλάδας. Αναφέρονται σαν ενιαίο συγκρότημα στη Βίβλο και ήσαν στην πραγματικότητα μια ενωμένη ομοσπονδία, μια «πεντάπολη».
Προστατεύοντας τη Γραμμή της Ζωής
Ο Γουντ επεξεργάζεται συστηματικότερα τα στοιχεία: «Πηγή του νερού για το σύστημα άρδευσης στην Πρώιμη Ορειχάλκινη Εποχή στην κοιλάδα, αποτελούσε το δροσερό νερό των χειμάρρων που έρεε από τους ανατολικούς λόφους.
Και ακριβώς σε τούτο το σημείο όπου αυτοί οι χείμαρροι μπαίνουν στην Κοιλάδα, κτίσθηκαν οι πόλεις της Κοιλάδας. Έτσι κάθε πόλη μπορούσε να ελέγχει και κατευθύνει την ροή του νερού στη περιοχή της ευθύνης της και επίσης να προστατεύει την πηγή του νερού, αυτή την πολύτιμη «γραμμή της ζωής».
Ο Γουντ συνεχίζοντας σημειώνει ότι ο εβραϊκός όρος που χρησιμοποιείται για τις «Πόλεις της Κοιλάδας», στη πραγματικότητα σημαίνει ότι οι πόλεις είχαν κάποια σύνδεση με την κοιλάδα αλλά δεν ήταν πραγματικά μέσα στην πεδιάδα, ούτε ότι η κοιλάδες αποτελούσαν τμήμα της πόλης.
Τούτο είναι ένα ενδιαφέρον σημείο που ταιριάζει με τα γεγονότα των ανακαλύψεων των δύο αρχαιολόγων Σώμπ και Ράστ.
Σε τούτη τη σειρά των πόλεων, όπου η κάθε μια βρίσκεται κοντά σε ξεχωριστές δεξαμενές, όλες είναι κτισμένες πάνω στη κορυφογραμμή στο άκρο του χειμάρρου έχοντας έτσι φυσική Προστασία που καλύπτει την όλη περιοχή.
Επίσης, ήσαν τοποθετημένες σε πραγματικά ίσες εκτάσεις, παρέχοντας έτσι μια γραμμή προστασίας εναντίον οποιασδήποτε επίθεσης από τα ανατολικά υψίπεδα.
Ούτε τούτα μπορούσαν να εξηγήσουν γιατί υπήρχε ένας δρόμος γνωστός ακόμη και στη ρωμαϊκή εποχή, που και τώρα φαίνεται από φωτογραφίες παρμένες από τον αέρα. εκτείνεται από την άκρη της Νεκράς θαλάσσης στη δυτική πλευρό και συνεχίζει στην ανατολική πλευρό.
Προφανώς το πέρασμα προς αυτές τις πόλεις ήταν πολύ ευκολότερο στις μέρες του Αβραάμ πριν η «Κοιλάδα Σιδδίμ» γίνει η «Αλμυρό θάλασσα».
Και η γεωλογική και η αρχαιολογική μαρτυρία επιτρέπουν την αναγνώριση αυτών των πέντε πόλεων σαν τις «πόλεις της κοιλάδας». Συνήθως γίνεται δεκτό, ότι η καταστροφή προκλήθηκε από σεισμό που έκαμε τελικό τα εύφλεκτα υλικό να ξεπετάγονται από την επιφάνεια της γης.
Οι πέντε πόλεις που αναγνωρίσθηκαν κοίτωνται στην άκρη της Γωρ, ακριβώς κατά μήκος της ανατολικής ελικοειδούς γραμμής, πέρα από τη νότια περιοχή της Νεκρής θάλασσας.
Οι αρχαιολόγοι Σώμπ και Ράστ βρήκαν μαρτυρία ότι τουλάχιστον δύο από τις πόλεις (η Νουμέϊρα και η Φέϊφα) είχαν καεί αφού «ήταν δυνατόν να φτυαρίσουν κάρβουνο αμέσως από την επιφάνεια και των δυο πόλεων».
Έτσι η υπάρχουσα μαρτυρία δείχνει πως αυτές οι πέντε πόλεις της πρώιμης ορειχάλκινης εποχής είναι οι βιβλικές πόλεις της κοιλάδας.
Η Αγ. Γραφή ακόμη δίνει μερικές νύξεις από τις οποίες οι πόλεις αυτές μπορούν να αναγνωρισθούν. Ο Γούντ παρατηρεί: «Θα ξεκινήσουμε με την Σηγώρ (Γεν. 14:28) (Εβρ. Τσοάρ), αφού αυτή ήταν η μόνη από τις πέντε πόλεις που επέζησε της καταστροφής.
Επειδή ο Λωτ ζήτησε να καταφύγει στη Σηγώρ μάλλον παρά στο βουνό, ο Κύριος υποσχέθηκε «να μη καταστρέψει τη πόλη» (Γένεση 19:21 »».
Τούτο αποδεικνύεται ακόμα κι από το ότι στο Δευτερονόμιο (29:23) η Σηγώρ απουσιάζει από τον κατάλογο των πόλεων της κοιλάδας που καταστραφήκαν.
Από τις πέντε πόλεις, η Σηγώρ είναι η μόνη που αναφέρεται αργότερα στη Βίβλο ως υπάρχουσα ακόμη (Δευτερονόμιο 33:3. Ησαΐας 15:5 και Ιερεμίας 48:34).
Μεταγενέστεροι ιστορικοί μίλησαν κατά καιρούς για τη Σηγώρ και το όνομα επέζησε μέχρι σήμερα σε σχέση με τα υπολείμματα σειράς πόλεων γύρω από το στόμιο του Χειμάρρου Εσα.
Κοντά σε τούτα τα ερείπια βρέθηκε η πόλη της πρώιμης ορειχάλκινης εποχής, από τους Σώμπ και Ράστ. Μπορούμε να είμαστε αρκετά σίγουροι λοιπόν, ότι η παλιά πόλη Σάρι ήταν η αρχαία Σηγώρ.
Μια άλλη νύξη αποτελεί το γεγονός ότι οι τέσσαρες κατεστραμμένες πόλεις πάντα αναφέρονται κατά ζεύγη.
Στο Δευτερονόμιο (29:23) τα ονόματα των Σοδόμων και της Γομόρρας συνδέονται με τον εβραϊκό σύνδεσμο «βαύ» καθώς και τα ονόματα Αδαμά και Σεβωΐμ.
Τα Σόδομα και η Γομόρρα εμφανίζονται σαν ζεύγος σε πολλό μέρη της Αγίας Γραφής.
Οι Αδαμό και Σεβωϊμ παρουσιάζονται μαζί ξανά στον Ωσηέ (11 :8). Θα φαινόταν λογικό, λοιπόν ότι τα Σόδομα ήταν κτισμένα κοντό στη Γομόρρα και η Αδαμό κοντά στη Σεβωίμ.
Αφού η Σηγώρ μάλλον πέφτει στο κέντρο των πέντε πόλεων, δύο ονόματα θα ήταν για τις δύο πόλεις προς βορρά της Σηγώρ, και άλλα δύο ονόματα για τις προς νότο της Σηγώρ. Αλλά ποιες ήταν σε κάθε περίπτωση;
Μια τρίτη νύξη στην αναγνώριση των πόλεων αποτελεί η περιγραφή των ορίων των Χαναναίων που δίδεται στη Γένεση (10:19).
«Και ήσαν τα όρια των Χαναναίων από Σιδώvος καθώς υπάγει τις εις Γέραρα, έως Γάζης, και καθώς υπάγει τις εις Σόδομα και Γόμορρα, και Αδαμό, και Σεβωείμ, έως Λασό».
Αρχίζοντας από τη Σιδώνα στη βόρεια μεσογειακή ακτή τα όρια προχωρούν προς Νότο, στη Γάζα, και από εκεί, ανατολικά στα Σόδομα.
Αν συμπεράνουμε ότι από τα Σόδομα τα όρια ανεβαίνουν προς βορράν και ότι οι πόλεις ονομάζονται με τη σειρά από τα νότια προς τα βόρεια, έχουμε τα στοιχεία ταυτότητος της κάθε πόλης.
Τα όρια προχωρούν από τα Σόδομα στη Γομόρρα, στην Αδαμά, στη Σεβωϊμ. Από τη Σεβωίμ η γραμμή των ορίων πηγαίνει στη Λασό.
Η ακριβής θέση της Λασό δεν είναι βεβαία. Μπορεί να συμπίπτει με τη Λεσέμ στον Ιησού του Ναυή (19:47) ή με τη Λαϊσό στους Κριτές (18:29) και μπορεί έτσι να είναι η ίδια με την Δαν στο βόρειο Ισραήλ.
Εν πάση περιπτώσει για να γίνει πλήρης η αποτύπωση της περιοχής των Χαναναίων, τα όρια πρέπει να προχωρήσουν βόρεια της Σεβωίμ.
Η τοποθέτηση των πόλεων κατά σειρά, από νότο προς βορρά, Σόδομα, Γομόρρα, Αδαμά και Σεβωίμ ταιριάζει και στο σημείο που πρωτύτερα παρατηρήσαμε των πόλεων κατά ζεύγη Σόδομα - Γομόρρα, Αδαμό - Σεβωείμ.
Πρόσθετα, στα Σόδομα φαίνεται να δίνεται το προβάδισμα ανάμεσα στις άλλες πόλεις καθώς τούτη αναφέρεται πιο συχνά στη Βίβλο,
Τούτο ταιριάζει’ και με τη προταθείσα από μας αναγνώριση, πως σαν νοτιότερη «πόλη, θα έπρεπε να είναι καλά οχυρωμένη και καλά φρουρημένη για να προστατεύει το νότιο όριο της κοιλάδας,
Η πρότασή μας σχετικά με την αναγνώριση των πέντε πόλεων τής πρώιμης ορειχάλκινης εποχής, πρέπει να είναι: Χαναζίρ Σόδομα, Φεϊφά - Γομόρρα, Σάφι - Σηγώρ, Νουμέϊρα - Αδαμά, και Μπάντ - εντ - Ντρά - Σεβωίμ.
Το τελικό σημείο που πρέπει να ερευνηθεί για την αναγνώρισή μας είναι ο χρόνος που χρειάσθηκε ο Λωτ για να διαφύγει από τα Σόδομα στη Σηγώρ.
Την αυγή οι άγγελοι εβίασαν τον Λωτ και την οικογένειά του να βγουν από τα Σόδομα (Γεν. 19:15). Όταν έφθασαν στην Σηγώρ, ο ήλιος είχε ανατείλει πάνω στη γη (Γένεσις 19:23).
Έτσι μπορούμε να υπολογίσουμε ότι το ταξίδι ήταν ζήτημα λίγων ωρών. Η απόσταση από την Χαναζίρ στη Φέϊφα είναι περίπου 6 χιλιόμετρα, και από τη Φέϊφα στη Σάφι είναι περίπου 10 χιλιόμετρα.
Για ανθρώπους που έφευγαν κυνηγημένοι από μια καταστροφή δεν ήταν δύσκολο να καλύψουν 16 χιλιόμετρα σε λίγες ώρες (εκτός κάποιου που δεν θα ήταν πρόθυμος να φύγει, όπως η γυναίκα του Λωτ).
Μπορούμε λοιπόν να πούμε, συγκεφαλαιώνοντας, ότι όλη η μαρτυρία που έχουμε στα χέρια μας μέχρι τώρα τείνει στην αναγνώριση των πόλεων της αρχαίας ορειχάλκινης εποχής που ανακαλύφθηκαν από τους Σωμπ και Ραστ, των Σοδόμων και της Γομόρρας, καθώς και των πόλεων της Κοιλάδας.
Οι μελετητές αν και είναι επιφυλακτικοί στο να αναγνωρίσουν τα ερείπια σαν της πόλεις της Κοιλάδας, φαίνεται όμως να αισθάνονται ότι το συμπέρασμα αυτό είναι αναπόφευκτο. «Τούτες είναι οι μόνες υποψήφιες που έχουμε» είπε ο Σώμπ σε μια του συνέντευξη. .
Ο καθηγητής Ράϊτ (G. Ernest Wright) του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ που είναι και ο Πρόεδρος της Αμερικανικής Σχολής Ανατολικών Ερευνών συμφωνεί.
«Καθώς γυρνάτε γύρω από την Νεκρά θάλασσα και παρατηρείτε για το που τοποθετούνται ιστορικά οι αναφορές της Γένεσης 14 και 19 τούτη είναι η μόνη περιοχή που θα μπορούσε να ήταν αυτή που αναφέρεται» είπε.
Ο Μπράϋαντ Γούντ προχωρεί στη συζήτηση γύρω από τη ζωή των πόλεων της Κοιλάδας. Η μαρτυρία αποδεικνύει ότι οι κοινότητες διέθεταν οργάνωση για τη συντήρηση του πολύπλοκου αρδευτικού συστήματος.
Πιθανώς να μη ήταν η οικογενειακή ζωή όπως την ξέρουμε. Ίσως μια κοινοβιακή ζωή να ίσχυε και οι άνθρωποι να ευημερούσαν. Κατά κανόνα είχαν αγροτικά ενδιαφέροντα αλλά είχαν και δευτερεύουσες απασχολήσεις όπως τη λάξευση μνημείων και υψηλής κλάσης αγγειοπλαστική.
Ειδικό προσωπικό απασχολείτο με τις θρησκευτικές ιεροτελεστίες και οι θρησκευτικές τους δραστηριότητες είχαν ομοιότητα με όσα γνωρίζουμε για τις θρησκευτικές εκδηλώσεις των άλλων λαών του καιρού εκείνου.
Συμπέρασμα
Φαίνεται ότι οι πέντε «Πόλεις της Περιχώρου» βρέθηκαν. Στο άρθρο του «Η βίβλος και η Σκαπάνη» ο Γούντ δείχνει ακόμη και μια φωτογραφία ενός σωρού από πέτρες, που μπορεί να ήταν η πύλη των Σοδόμων εκεί που καθόταν ο Λωτ.
Είναι ενδιαφέρον να προσέξουμε ότι η αποδοχή τούτης της άποψης σημαίνει ακόμη, ότι ο ίδιος ο συγγραφέας Ουίλσων (CΙifford WiΙson) αναγκαστικά απόρριψε την προγενέστερή του αντίληψη.
Στις πρώτες εκδόσεις του «Συντρίφθηκαν τα Διαστημικά Οχήματα» είχε γίνει αποδεκτή η θεωρία ότι οι πόλεις Σόδομα και Γομόρρα είχαν θαφτεί κάτω από το νότιο τμήμα της Νεκράς θαλάσσης, αλλά τούτο τώρα φαίνεται απίθανο.
Οι νέες εξακριβώσεις δείχνουν πως η παλιά θεωρία πρέπει να παραμεριστεί. Αυτό είναι πολύ σημαντικό, όσον αφορά τη Βιβλική ακρίβεια και το πλαίσιό της.
Καθώς ο Γούντ καταδεικνύει η Βιβλική αφήγηση δίνει μερικές νύξεις όσον αφορά τη γεωγραφική θέση τούτων των πόλεων, ενώ μερικές νύξεις είναι κρυμμένες μέσα στη φραστική δομή του κειμένου.
Είναι απαραίτητο να σημειώσουμε ότι η απόρριψη προγενέστερων θεωριών πρέπει να γίνεται κατά περίπτωση και δεν είναι «τσιμέντο κολλημένες», καθώς ισχυρίζεται ο Νταίνικεν, προκειμένου για τις αρχαιολογικές θεωρίες.
Οι αρχαιολόγοι ήταν προετοιμασμένοι να ξανασκεφτούν θέματα όπως οι σταύλoι του Σολομώντα στη Μεγιδδώ (πρέπει χρονολογικά να τους τοποθετήσουμε αργότερα) και η θέση των τειχών των Ιεροσολύμων στις μέρες του Δαβίδ.
Γεγονός είναι ότι οι αρχαιολόγοι είναι έτοιμοι να μεταβάλουν τα συμπεράσματά τους κι ακόμη να τα παραμερίσουν, αν πραγματικά στοιχεία δείξουν ότι οι παλιότερες θέσεις δεν μπορούν να υποστηριχθούν πια.
Αρκετά ενδιαφέρον και σχετικό είναι το να πούμε ότι η Βίβλος δεν λέει ότι οι πόλεις των Σοδόμων και της Γομόρρας ήσαν κάτω από τα νερά του νότιου μέρους της Νεκρής θάλασσας. Η θεωρία ήταν ενδιαφέρουσα αλλά αποτελούσε απλώς μια εξήγηση.
Η Βιβλική περιγραφή αυτή καθ’ εαυτή συνεχίζει να στέκεται καθώς οι θεωρίες παρέρχονται. Για τούτο το λόγο η ιστορική αξία της Βίβλου δεν πρέπει απλώς να σταθεί σαν μια οποιαδήποτε μαρτυρία της αρχαιολογίας.
Οι αρχαιολόγοι μπορεί να κάμουν λάθη και αυτό κατά καιρούς συνέβη. Το αξιοθαύμαστο όμως είναι ότι παρά τις αλλαγές των θεωριών, η Βίβλος επαληθεύεται πάντοτε.
Οπωσδήποτε όχι ατομική έκρηξη
ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗΝ ΤΡΙΤΗ ΕΝΟΤΗΤΑ
|
Αγγλικά
