www.acapus.com Greek         Αγγλικά Last updated 23/12/2004    
    

    

Photo Album
Αναζήτηση

         
  
  
Θεραπευτική των Πατέρων και ψυχανάλυση

Σωτήρης Αδαμίδης
 
Θεραπευτική των πατέρων
&
ψυχανάλυση
Ψυχανάλυση και ορθόδοξη
ψυχανάλυση και ιερείς – ψυχίατροι
Τα ψυχολογικά προβλήματα
στο παθολογικό ιατρείο

Ε Κ ΔΟ Σ Ε Ι Σ
ΑΘ. ΣΤΑΜΟΥΛΗΣ

Π ε ρ ι ε χ ό μ ε ν α
1. Προλεγόμενα           03
2. Εισαγωγή            06
3. Μικρές επισημάνσεις σε μέλλοντα ταξιδιώτη       08
4. Ψυχίατροι – ιερείς και η σύγχυση που προκαλούν       10
5. Η ξεκάθαρη θέση των πατέρων         11
6. Organ recital και λογισμοί          13
7. Έτσι χωρίζουν τα ζευγάρια          14
8. Ψυχανάλυση και σχιζοφρένεια: οι πατέρες και ο Αϊνστάιν     16
9. Case report, ή πώς καταντά ένας θεολόγος ψυχαναλυόμενος     18
10. Λίγη γεύση από το διάλογο θεολογίας –ψυχανάλυσης: παράνοια εδώ και τώρα!  19
11. Το προτεσταντικό μίξερ          22
12. Αγχώδης νεύρωση και λογισμοί         24
13. Μια άγνωστη συνέντευξη: ποιμαντική made in usa      26
14. Σεξουαλικότητα και πνευματικότητα        28
15. Άλλος για το ‘’ταξίδι’’: ψυχίατροι, ψυχασθενείς και ψυχική νόσος    29
16. ‘’Μαγικές θεραπείες’’ υπακοή και θαύματα       32
17. ‘’Έτσι αχρηστεύεται χωρίς λόγο’’        34
18. ‘’Όλην συγκροτήσαντες την της ψυχής επιστήμην’’      36
19.  Επίλογος            37
20. Πηγές – βοηθήματα – βιβλιογραφία:        41
  Ξενόγλωσση           41
  Ελληνική           46
21. Παραπομπές           48
 

Π ρ ο λ ε γ ό μ ε ν α
Το ερώτημα, που – ως μη όφειλε – τίθεται από μερικούς ιερείς – ψυχιάτρους μέσα στην εκκλησιαστική κοινότητα, είναι αν θα έπρεπε να εισάγονται και να εφαρμόζονται οι αντιλήψεις της ψυχολογίας στην πνευματική ζωή και τα μεν ‘’ψυχολογικά’’ λεγόμενα προβλήματα να παραπέμπονται a priori στην ειδικότητα της ψυχιατρικής και δη της ψυχανάλυσης την οποία ασκούν, τα δε ‘’πνευματικά’’ στους ιερείς – πνευματικούς.
Ασφαλώς είναι παραπλανητικό το δίλημμα. Και αυτό φαίνεται από το ότι αφενός οι ίδιοι παραπέμπουν κάθε δυσκολία σχέσης στην ψυχιατρική, ως καθ’ ύλην αρμόδια, επειδή έχουν μάθει να βλέπουν τα πάντα από τη μεριά της ψυχολογίας, και αφετέρου από  το ότι δεν κάνουν διάκριση σαφή ανάμεσα σε ψυχολογικά και πνευματικά ζητήματα κατά την πατερική διδασκαλία, όταν κάνουν την παραπομπή στους ειδικούς, γιατί αυτή η διάκριση είναι αδύνατη για την ψυχολογία.
Βέβαια, αλλιώς μας τα λέει ο πάστορας και ψυχαναλυτής Anton Boisen, πρώτος διδάξας και παράδειγμα για τους δικούς μας: ‘’στην ψυχική διαταραχή διαλεγόμαστε με πρόβλημα το οποίο είναι κατ’ ουσίαν πνευματικής φύσεως’’, φωνάζει (στο Journal of Pastoral Care, 5: 1, p. 8, 1951).
Για να πάρουμε λοιπόν ένα ‘’κατ’ ουσίαν πνευματικής φύσεως πρόβλημα’’ και να το αντιμετωπίσουμε με τις αρχές και τις μεθόδους της ψυχολογίας, θα πρέπει να εξετάσουμε αν αυτές είναι συμβατές με την ορθόδοξη πνευματικότητα και το τι λένε οι πατέρες   γι’ αυτά τα θέματα, κάτι το οποίο θα αποπειραθούμε σ’ αυτή τη μελέτη.

Για μια μεγάλη ομάδα ανθρώπων, που αγαπούν την ορθόδοξη νηπτική παράδοση, τα πράγματα δεν είναι έτσι, όπως τα βλέπουν αυτοί οι κληρικοί. Δεν αρνούμαστε ότι υπάρχει παθολογία στο χώρο της εκκλησίας, των πιστών, αλλά ακόμα και των πνευματικών. Δεν κατέχουμε εμείς το μέτρο που κρίνει το βαθμό ορθοδοξίας του κάθε μέλους της. Αν όμως δέχεται κανείς την αλήθεια της εκκλησίας, είναι λογικό, όταν έχει πρόβλημα, να ξεκινά από εκεί, ρωτώντας τον πνευματικό του για τη δυσκολία που αντιμετωπίζει. Αν όχι, ζητά τη συνδρομή  της ψυχιατρικής (κάτι που έτσι κι αλλιώς πράττουν όσοι δεν αναγνωρίζουν πνευματική συνιστώσα στις δυσκολίες τους). Και αν, εφαρμόζοντας τις συμβουλές ενάρετων ποιμένων, συνεχίζει να έχει προβλήματα και έχει την ευλογία του πνευματικού του, πάλι μπορεί να απευθυνθεί στην ψυχιατρική, για να βοηθηθεί μέσα από την ταπείνωση που συνεπάγεται μια τέτοια εξέλιξη και πορεία.
Άλλο πράγμα όμως είναι αυτό και άλλο να δίνουν γραμμή κάποιοι ποιμένες για ψυχιατρική αντιμετώπιση κάθε δυσκολίας, να βγάζουν από την εξομολόγηση ανθρώπους που κατέφυγαν σ’ αυτήν, ή και να αρνούνται να δεχθούν πονεμένους ανθρώπους, αν προηγουμένως δεν υποστούν ψυχοθεραπευτικό χειρισμό (!), σαν να υπάρχουν στεγανά για τη χάρη του Θεού και περιοχές όπου δεν μπορεί να λειτουργήσει ή δεν έχει αρμοδιότητα (υποστηρίζουν ακόμα και αυτό σε κείμενά τους, στα οποία θα αναφερθούμε στη συνέχεια).

Το πού θα κατευθυνθεί κάποιος που θέλει βοήθεια, είναι ένα τεράστιο ζήτημα. Και σ’ αυτό το ερώτημα, όπως και σε άλλα που αφορούν τις ιδιαιτερότητες, τις συμβατότητες ή ασυμβατότητες των μεθόδων αυτών με την ορθόδοξη πνευματικότητα, θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε στις σελίδες που ακολουθούν. Σημαντικές απαντήσεις δίνονται στο τέλος του βιβλίου από την ξένη βιβλιογραφία.
Το ζήτημα που διαπραγματευόμαστε είναι απλό για όσους έχουν καθαρή ματιά στα πνευματικά προβλήματα και αυτό προϋποθέτει απλανή οδηγό, κάτι βέβαια όχι και τόσο αυτονόητο στις μέρες της σύγχυσης που ζούμε. Δόξα τω Θεώ, όμως, δεν έχουμε στερηθεί την πολύτιμη σοφία τους. Και πάλι δόξα τω Θεώ που μας έμαθαν ότι μπορεί να έχουμε διαφορετική οπτική πάνω σ’ αυτά ή σε άλλα θέματα, αλλά αυτό δεν επιτρέπεται να μας οδηγεί σε εμπάθεια κατά προσώπων, που δεν συμπίπτουν μαζί μας στον τρόπο προσέγγισης.

Διατυπώνουμε λοιπόν ξεκάθαρα την άποψή μας: περνάμε δύσκολες μέρες. Οι περισσότεροι από εμάς βιώνουν τη σύγχυση και την πνευματική αταξία ως καθημερινό ενδιαίτημα. Τα ουσιώδη του βίου στην απέλπιδα προσπάθεια για ψυχική υγεία ιεραρχούνται ως έσχατα από τον πολιτισμό που εκπέμπει η κοινωνία μας δια των μέσων μαζικής επικοινωνίας, από το σύστημα της παιδείας που ακολουθούμε, από την εκκλησιαστική αγωγή που δεχόμαστε, και πρόσφατα, και από τους πνευματικούς ταγούς – ανανεωτές! Έχουμε γεμίσει από «καλούς» ανθρώπους, που δεν έχουν και πολλή σχέση με την αλήθεια, ο ορισμός της οποίας επιχειρείται ένθεν κ’ ακείθεν με τραγικά αποτελέσματα.
Σ’ αυτή τη σύγχυση συμβάλλουν, κατά τη γνώμη μας, τελευταία – ίσως χωρίς να το θέλουν – και αρκετοί ιερείς που ασκούν και την ψυχιατρική ως επάγγελμα, ασπαζόμενοι σε μεγάλο βαθμό, όπως είναι φυσικό, και τις μεθόδους και τις αρχές και τον τρόπο σκέψης όσων την θεμελίωσαν, αλλά και τις προεκτάσεις της εφαρμογής αυτών των αρχών στον τρόπο προσέγγισης της αγωνίας του σύγχρονου ανθρώπου, ιδιαίτερα μέσα από την οπτική της ψυχανάλυσης.

Διαφωνούμε με την επιχειρούμενη εκ των έσω σύγχυση! Καταθέτουμε την εμπειρία εικοσιπέντε ετών στο χώρο της ιατρικής στο χειρισμό συνανθρώπων μας με παθολογικά και ψυχολογικά προβλήματα.

Καταθέτουμε επίσης αυτά που μάθαμε στην ευλογημένη συνάντησή μας με ό,τι πιο αυθεντικό από πνευματική άποψη είχαμε τη χαρά και την ιδιαίτερη τιμή να γνωρίσουμε: τους αγίους γέροντες του αιώνας μας.

Τις δικές τους κυρίως απόψεις αντιπαραθέτουμε στις απόψεις της άλλης πλευράς και κάθε φορά που το κάνουμε, νιώθουμε την αμηχανία των συγκεκριμένων συναδέλφων και την αδυναμία μας δώσουν πειστικές απαντήσεις σε ερωτήματα όπως, π.χ., για ποιο λόγο είναι αναγκαία και ικανή συνθήκη για την επιτέλεση του ποιμαντικού τους έργου η παράλληλη ιδιότητα του ψυχιάτρου;
Για ποιο λόγο είναι καλύτεροι ή ‘’αποτελεσματικότεροι΄΄ ιερείς όσοι έχουν αυτά τα τεκμήρια γνώσης, από όσους ακολουθούν τον «απλοϊκό» βίο των «αγαθών» γερόντων;

Γιατί πρέπει να εκπαιδευτούν στην ψυχανάλυση οι πνευματικοί, όπως ήδη επιβλήθηκε μέσω ειδικών σεμιναρίων και εκπαιδεύσεως;
Ποια η σκοπιμότητα των στημένων – δήθεν – διαλόγων με την ψυχιατρική (διάβαζε ψυχανάλυση), που με την προκρούστειο λογική θέλουν να μας πείσουν ότι είναι αναγκαία για την αυτογνωσία μας, προκειμένου να προχωρήσουμε στο ευλογημένο χωραφάκι που μας άφησαν κληρονομιά οι πατέρες;

Γιατί έχουν πάρει εργολαβικά και επειγόντως πάνω τους το «έργο» της επιμόρφωσης των ορθοδόξων ποιμένων, μοναχών, θεολόγων, λαϊκών στις αρχές της φροϋδικής σχολής;
Γιατί θα πρέπει ο ιερέας που διακονεί λ.χ. σε νοσοκομείο να έχει, σώνει και καλά, τέτοιες γνώσεις και επαγγελματική ιδιότητα ψυχιάτρου; Επειδή, όπως λένε, έτσι θα εξασφαλίζει την αποδοχή του, ως άμεσου συνεργάτη τους από τους άλλους επαγγελματίες υγείας;

Εμείς νομίζουμε ότι τότε ακριβώς, όταν δηλαδή ο ιερέας, που υπηρετεί σε νοσηλευτική μονάδα είναι και ψυχίατρος (ή μετέρχεται τις μεθόδους της επιστημονικής ψυχολογίας – που σπούδασε στα γνωστά σεμινάρια – στην αντιμετώπιση των πασχόντων), δε θα είναι αποδεκτός, γιατί ακριβώς θα αποτελεί και απειλή για τους άλλους επαγγελματίες υγείας (διάβαζε: λαϊκούς ψυχιάτρους), μιας και ο δικός μας κατεβαίνει στο επίπεδο του «επαγγελματία» υγείας!

Αλήθεια, αμοιβή θα παίρνει ως επαγγελματίας ο ιερέας, όπως κάνουν ήδη στα ιατρεία τους οι ψυχίατροι ιερείς, ή όχι, προκειμένου να διακονήσει τον πάσχοντα στο νοσοκομείο; (Βασικός κανόνας στην ψυχιατρική είναι ότι, αν δεν πληρώσεις, δεν έκανες τίποτα στην επίσκεψή σου στο γιατρό! Κάποιος πρέπει να τους πει από τις άλλες ειδικότητες για τις εκατοντάδες φορές που πάει μια χαρά η θεραπεία χωρίς αμοιβή... Για να μην πούμε ότι πάει και καλύτερα).

Μήπως θα ήταν και περισσότερο αποδεκτός από τους άλλους «επαγγελματίες υγείας» και τους ίδιους τους ασθενείς, αν κυκλοφορούσε, αντί με το αντιαισθητικό ράσο, με μία κομψή ιατρική μπλούζα, κολλάρο, χωρίς γένεια; Μήπως τέλος, θα έφευγε από τους ασθενείς και το άγχος του θανάτου, αν αντί για ιερέας (που πάντα τους φέρνει στο νου τις δυσάρεστες σκέψεις του τέλους της ζωής...) τους χάιδευε τα αυτιά ένας λαϊκός ψυχίατρος, με τις απενοχοποιητικές του ψυχαναλυτικές θεωρίες, όπως ήδη συμβαίνει;

Άντε τώρα εσύ να τους μιλάς για εξομολόγηση και παράδεισο... Δίκαια θα ρωτούσε κάποιος: μα πατέρες, αν είναι να πάτε κι εσείς να λέτε τα ίδια που λένε κι οι άλλοι, ποιος ο λόγος; Εκείνοι τα λένε καλύτερα! Κάνετε εκείνο που δεν μπορούν οι άλλοι και που με τη Χάρη του Θεού μόνο εσείς μπορείτε! Δώστε στους ασθενείς του όποιου νοσοκομείου το μήνυμα της αγάπης, με το σχήμα, το λόγο, τα ακουστικά, τα φάρμακα των πατέρων (ladose και lexotanil – μεταφορικώς ή κυριολεκτικώς – μπορούν να πάρουν και μόνοι τους)...

Πού να χωρέσουν, αγαπητοί μου, σε τέτοιες λογικές μέσα κάποιοι αγράμματοι Ευμένιοι, παπα-Πλανάδες, Γκαγκαστάθηδες και άλλοι ων ουκ έστιν αριθμός, που μοναχά με ένα τριμμένο  πετραχήλι έλιωσαν μέσα σε σανατόρια, ψυχιατρεία και λεπροκομεία; Ήταν δυνατόν να βοηθούν τους ασθενείς «χωρίς να έχουν αξιοποιήσει τις κατακτήσεις της Ποιμαντικής Ψυχολογίας και τα παραδείγματα των πρωτοπόρων ποιμαντικοψυχολόγων της δυτικής χριστιανοσύνης»;  Μάλλον όχι, αν τους πιστέψουμε, ή τουλάχιστον όχι και τόσο αποτελεσματικά, όσο αν είχαν μαθητεύσει κοντά στους πρωτοπόρους...


Ε ι σ α γ ω γ ή
«Τι φάρμακα επιζητείς τα μηδέν ονήσαντα; Σαυτόν προ της ανάγκης ιάτρευσον. Σαυτόν ελέησον, τον γνήσιον της ασθενείας θεραπευτήν. Σαυτώ προσάγαγε το σωτήριον όντως φάρμακον.. Εάν όλον εισδέξη τον Λόγον, πάσας τας Χριστού θεραπείας επί την σεαυτού συνάξεις ψυχήν, ας κατά μέρος έκαστος τεθεράπευται».
Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος

‘’Society blindly regards psychiatry as safe medicine, a position that is very comfortable, since people who reject it are likely to wind up with psychiatric labels themselves’’
Jeanine Grobe

Το ότι η ψυχική υγεία είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα δημόσιας υγείας, με συχνότητα που διαρκώς μεγαλώνει, όπως φαίνεται από τα ψυχιατρικά προβλήματα, που προκαλούν τεράστια ψυχική οδύνη και ανικανότητα, έχει φυσικά την εξήγησή του. Ο μισός σχεδόν πληθυσμός της Αμερικής πάσχει από κάποια σχετική διαταραχή με το 30% να αναφέρεται στους τελευταίους12 μήνες κατά τους ερευνητές Sartorius & Higgins  σε αντιπροσωπευτικό δείγμα πληθυσμού. Φαίνεται ότι οι πρωτοπόροι κατά τους ιερείς ψυχιάτρους θεραπευτές και η κουλτούρα που τους γέννησε, όχι μόνο δεν κατάφεραν να τους βοηθήσουν, αλλά κατόρθωσαν το ακατόρθωτο: να τους πολλαπλασιάσουν, ώστε ο ένας στους δύο πλέον να είναι διαταραγμένος ψυχικά.

Μήπως στραβά αρμενίζουμε λοιπόν, φίλοι, και αντί να κατηγορούμε τον ελληνικό γυαλό (τη δική μας προσέγγιση στα προβλήματα), πρέπει να αναγνωρίσουμε αυτό που κρύβεται πίσω από τον όρο ψυχική διαταραχή, με τα γράμματα που μας έμαθαν οι νηπτικοί;

Αν υπήρχαν καλοί πνευματικοί, δε θα υπήρχαν τόσοι ψυχίατροι, έλεγε ο π. Παΐσιος...
Άρα, το ζητούμενο δεν είναι να αποκτήσουμε περισσότερους πνευματικούς με ψυχιατρική ειδικότητα, αλλά περισσότερους πνευματικούς με αγιοπνευματική εμπειρία.

Λέει πάλι ο γέροντας Παΐσιος πως, εάν δεν συγγενέψει κανείς με τους άγιους πατέρες και θελήσει να μεταφράσει ή να γράψει, θα αδικήσει και τους αγίους και τον εαυτό του και τον κόσμο με την πνευματική του θολούρα. Υπάρχει επομένως και στην παρούσα απόπειρα καταγραφής της  δικής μας αγωνίας για όσα τον τελευταίο καιρό συμβαίνουν στο χώρο που αγαπάμε και θέλουμε να ζούμε – ακολουθώντας όσα μάθαμε από τα άγια γεροντάκια που ο Θεός έστειλε στη ζωή μας – πιθανότητα να αδικήσουμε.

Το μόνο που μας κάνει να ξεπερνάμε αυτό το φόβο είναι η δική τους πυξίδα, που θα προσπαθήσουμε να χρησιμοποιούμε όσο πιο συχνά γίνεται.

Μας τα έχουν πει όλα. Δεν μας άφησαν στο σκοτάδι. Μας έμαθαν ότι θεολογία είναι ο λόγος του Θεού, που συλλαμβάνεται από τις αγνές, τις ταπεινές και αναγεννημένες πνευματικά ψυχές, και όχι τα όμορφα λόγια του μυαλού, που φτιάχνονται με φιλολογική τέχνη και εκφράζονται με το νομικό ή κοσμικό πνεύμα. Έτσι κι εμείς βάζοντας στην άκρη την ‘’εξωτερική επιστημονική θεωρία’’, στην προσπάθειά μας να δεχθούμε τις αλήθειες της εκκλησίας μας και ακολουθώντας αντί το μυαλό, τους ‘’πρακτικούς θεολόγους’’ στα ζητήματα των δυσκολιών – ψυχολογικών ή μη – της ζωής μας νιώθουμε την αγάπη και τη ζεστασιά της μάνας μας εκκλησίας, να μας δίνει κουράγιο για να προχωρήσουμε.

Συχνά ο πατήρ Πορφύριος με ρωτούσε, όταν τον επισκεπτόμουν, για ποια προβλήματα έρχονταν στο ιατρείο συνήθως οι ασθενείς. Του έλεγα ότι στις περισσότερες περιπτώσεις είχα να κάνω με τα λεγόμενα «ψυχολογικά» ενοχλήματα κι ότι πίσω από τα «σωματικά», για τα οποία κατέφευγαν σε μένα ως παθολόγο, κρυβόταν σχεδόν πάντα μια ακαταστασία ψυχική. Ο γέροντας συναινούσε και μου έλεγε ότι τα πιο πολλά είναι αυτά που ο ίδιος αποκαλούσε «πειρασμικά» ενοχλήματα.

Και σε αυτές τις περιπτώσεις ο γέροντας με απέτρεπε από την παραπομπή των ασθενών στους συναδέλφους, ιδίως, όταν οι πάσχοντες είχαν πνευματική ανησυχία και ήταν δεκτικοί μιας άλλης λογικής, μιας άλλης προσέγγισης που περνούσε από το πετραχήλι, τον αγώνα κατά των παθών, την κάθαρση του νου, την αγκαλιά του Θεού!

Χαρά μου, έλεγε ο άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ,  - ο βίος του οποίου μας φέρνει κοντά στην ‘’άλλη λογική’’, τη λογική των πατέρων, - σε ικετεύω να αποκτήσεις την ειρήνη του Θεού και χιλιάδες ψυχές γύρω σου θα σωθούν...

Αν λοιπόν δέχεται κανείς αυτή τη λογική, είτε είναι λαϊκός είτε κληρικός, ψάχνει να βρει πως θα αποκτήσει αυτή την ειρήνη, κυρίως για να γαληνέψει ο ίδιος. Τα άλλα ακολουθούν...
 

Μ ι κ ρ έ ς   ε π ι σ η μ ά ν σ ε ι ς
σ ε   μ έ λ λ ο ν τ α   ‘’ τ α ξ ι δ ι ώ τ η ‘’
Δε μας φθάνουν οι τόσοι μπερδεμένοι μέσα στην κοινωνία που ζούμε, φαίνεται ότι χρειαζόμαστε κι άλλους. Τα ψυχιατρικά ιατρεία είναι γεμάτα. Τα παθολογικά επίσης από ασθενείς με συμπτωματολογία  που υποδύεται οργανικό νόσημα, ενώ στην ουσία είναι πνευματικό πρόβλημα (αν βεβαίως πρόκειται για οργανικό νόσημα, προφανώς παραπέμπεται σε νευρολόγο). Σε ερωτήματα ζωής, πάντως, εμείς δε μάθαμε να απαντάμε με την καταθλιπτική τιποτολογία των θεωριών αυτών, που ακόμα και στις χώρες όπου γεννήθηκαν, έχουν πάψει να λειτουργούν ως επικρατούσα άποψη.

Αρκεί βεβαίως μια ματιά να ρίξει κανείς στο πού και πώς καταλήγουν όσοι επιβιβάζονται στο τρένο για το σχετικό «ταξίδι» της ψυχαναλυτικής ψυχοθεραπείας, για να καταλάβει αν αξίζει τον κόπο η απίστευτη σπατάλη χρόνου, σκέψης και χρήματος στην αόριστη διάρκειά του! Στα τόσα χρόνια που ασκώ την ιατρική, δεν έχω δει έναν που να παρουσιάζει μια οριστική αλλαγή συμπεριφοράς προς το καλύτερο. Περισσότερο μπερδεμένους έχω βεβαίως δει αμέτρητες φορές.

Είδα, συγγνώμη, και πρόσφατα μια περίπτωση συναδέλφου ιατρού που είχε παράλληλα με τη σχέση με τη γυναίκα του και μια άλλη, και ο οποίος ανακουφίστηκε, όταν απευθύνθηκε σε γνωστό ψυχοθεραπευτή, όπως μου είπε, αφού ο συνάδελφος του είπε το εξής καταπληκτικό: ε, δεν είναι και τίποτα σπουδαίο αυτό που σε βασανίζει ... τι να κάνουμε... μας αρέσουν οι γυναίκες και κάποιοι είμαστε φτιαγμένοι για παράλληλες σχέσεις...

Εδώ, στο ερώτημα are feelings of sexual attraction toward a patient unethical (δηλ. είναι αντιδεοντολογικό να έχει ο γιατρός αισθήματα ερωτικής έλξης προς μία ασθενή), η καθηγήτρια Claire Zilber  (University of California, Department of Psychiatry) απαντά χωρίς δισταγμό, όχι! Και συνεχίζει λέγοντας ότι σε μια μελέτη το 87% των ψυχοθεραπευτών (το 95% των ανδρών και το 76% των γυναικών) έχουν τέτοια εμπειρία!

Δίνει βέβαια και τη γνώμη της για την αντιμετώπισή της: μπορούν να ζητήσουν εποπτεία από άλλους ψυχιάτρους (‘’τυφλός εάν τυφλόν οδηγή, ουχί εις βόθυνον πεσούνται;’’, θα ρωτούσε κάποιος). Εννοώ, αν κι ο άλλος συνάδελφος, που δεν ανήκει στο 95% των συναδέλφων που νιώθουν ερωτική έλξη προς τον ασθενή που χειρίζονται, αλλά στο 5%, ασχοληθεί ως... επόπτης, τι εξασφαλίζει τον ασθενή που ζητάει βοήθεια;

Ο λόγος πάντως που η κ. καθηγήτρια ζητά την εποπτεία είναι για να μη χαλάσει η ψυχανάλυση μέσω της sexual countertransference (σεξουαλικής αντιμεταβίβασης)! Αναρωτιέμαι, ποιος άλλος εκτός της εκκλησίας μπορεί να βάζει όρια σε ένα μέλος της, είτε είναι γιατρός είτε πάσχων... Κι αν μας πουν ότι, το ότι έτσι νιώθουν οι συγκεκριμένοι ψυχίατροι, δε σημαίνει και ότι δεν έχουν όρια, ώστε να κάνουν σωστά τη δουλειά τους, θα απαντήσουν οι στατιστικές: ‘’fifteen percent of lawsuits against psychiatrists involve sexual boundary violations’’. Δηλαδή το 15% των αγωγών κατά ψυχιάτρων αφορά ακριβώς αυτό: παραβίαση των ορίων στη σεξουαλική σχέση με την / τον ασθενή!  Το αν αυτό αφορά ιδιαίτερα την ψυχαναλυτική σχολή, με τις ατέλειωτες ώρες ανάλυσης εβδομαδιαίως στο φροϋδικό ντιβάνι, μάλλον δεν πρέπει να είναι τυχαίο...
 

Ψ υ χ ί α τ ρ ο ι  -  ι ε ρ ε ί ς   κ α ι
η   σ ύ γ χ υ σ η   π ο υ    π ρ ο κ α λ ο ύ ν
Η ιδιαίτερη αφορμή  για να καταγράψουμε αυτές τις σκέψεις είναι η σύγχρονη τάση, που τείνει να λάβει μορφή επιδημίας στο χώρο της εκκλησίας, να ιδεολογικοποιούνται σε απίστευτο βαθμό τα συνήθη προβλήματα των ζευγαριών και των νέων ανθρώπων, που ζουν μέσα στην ορθόδοξη ενορία, να υπάγονται ευθύς εξαρχής στη δικαιοδοσία των ψυχιάτρων και δη των ψυχαναλυτών χωρίς να αναγνωρίζονται ως πιθανό αντικείμενο της αρμοδιότητος του πνευματικού.

Υπάρχουν ακόμα και ιερείς – ψυχίατροι που προκαλούν σύγχυση στους χριστιανούς με τη διπλή ιδιότητά τους, αφού και μόνη αυτή η σημειολογία υποδηλώνει την αναγκαιότητα της παρουσίας και των δύο, στο ίδιο πρόσωπο, για την επιτέλεση του ποιμαντικού έργου.

Άμεση συνέπεια αυτής της λογικής είναι η κωδικοποίησή της σε επίσημη πρόταση, από ιερέα – ψυχίατρο, για τη θεσμοθέτηση «υποχρεωτικής γνωμοδότησης συμβουλίου από κληρικούς και ψυχολόγους – ψυχιάτρους για την καταλληλότητα υποψηφίου κληρικού. Η γνωμοδότηση θα εκδίδεται 2 ξεχωριστές φορές που θα απέχουν μεταξύ τους 3 χρόνια»!

Ρωτάμε: μπας και καταργήθηκε η πρόνοια του Θεού και το Άγιο Πνεύμα που έλκει στην ιερωσύνη και δε μας το είπε ακόμα ο Freud; Σαφώς και υπάρχουν ανάξιοι ποιμένες, που διαφθείρουν τον αμπελώνα του Θεού, αλλά και γι’ αυτούς λειτουργεί η πρόνοιά Του, αιώνες πριν τη θεσμοθέτηση του προτεινόμενου συμβουλίου...

Αλλά κι από δεύτερο κληρικό της ιδίας «ειδικότητος», που αποπειράται να δικαιολογήσει τη διπλή τους ιδιότητα με ατέλειωτες παραπομπές στη δυτική ποιμαντική παράδοση – αφού φυσικά στην ορθόδοξη δεν υπάρχει προηγούμενο: η παράδοση των κληρικών ψυχιάτρων αρχίζει από τους ίδιους – τα ίδια περίπου ακούμε.

Και έτσι, αν δεχθούμε τη λογική τους, θα έχουμε τους business class ιερείς, που θα είναι και ψυχαναλυτές και θα μας κάνουν καλά από τα ψυχικά μας προβλήματα και εκείνους που στερούνται αυτών των γνώσεων, τους β’ κατηγορίας, που θα έρχονται δεύτεροι και καταϊδρωμένοι, μιας και δε θα γνωρίζουν από ψυχή και ψυχική ασθένεια κατά πώς θέλει η ψυχολογία.

Ποιον θα ακούσουμε λοιπόν; Αυτούς ή τους γέροντες που συμβουλεύουν π.χ. να αποφεύγουμε ακόμα και την ανάμνηση των ονείρων, ενώ οι ψυχαναλυτές ιερείς επιμένουν να επιδίδονται σε ερμηνείες ονείρων – σε ατέλειωτες «συνεδρίες» ανάλυσης – τα πνευματικά τους παιδιά; Αυτούς ή τον άγιο Ιωάννη τον Σιναΐτη, που λέει λ.χ. ότι πολλοί έφθασαν στην τρέλλα από τη συνεχή παραδοχή των ονείρων;

Οι πατέρες ήδη από την εποχή της σύγκρουσης του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά με τον Βαρλαάμ, είχαν απαντήσει αρνητικά στο ερώτημα της ανάλυσης. Αλλά για τα ερωτήματα αυτά θα χρειασθεί να επανέλθουμε.

Υποθέτω ότι κανένα από τα γεροντάκια με την «πρακτική θεολογία» που θα προσήρχετο σε ένα τέτοιο συμβούλιο δεν επρόκειτο να περάσει τις «εξετάσεις» και να κριθεί κατάλληλος για κληρικός! Θα πέρναγε ο διαταραγμένος κατά την ψυχολογία «δια Χριστόν σαλός»; Πώς άλλωστε να περάσει αυτές τις εξετάσεις στερούμενος τις απαραίτητες κατά Freud γνώσεις «ποιμαντικής», τις οποίες ανακάλυψαν οι νέοι φωστήρες με τις σπουδές τους στην Αμερική και την Εσπερία; «Από την Ευρώπη γυρίσαμε πεινασμένοι», έλεγε ο Σεφέρης... Και δεν εννοούσε φυσικά το ευρώ...

Αφού δεν υπάρχει λοιπόν προηγούμενο στην παράδοσή μας, προσπαθούν να μας πουν ότι και ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος, λόγου χάρη, λίγο πολύ έτσι λειτουργούσε, έχοντας διπλή ιδιότητα. Μόνο που εκεί δεν υπήρχε τίποτα «διπλό», παρά μόνον ο απλούς Παράκλητος, που φώτιζε τους πατέρες, για να βλέπουν και να ανατέμνουν την ανθρώπινη ψυχή, με τρόπο που δε λανθάνει, όπως έλεγε ο γέρων Πορφύριος.
Η ματιά και η πείρα των πατέρων μας, θείω πνεύματι κινουμένη, πάει πιο βαθειά απ’ ό,τι μπορεί να πάει η οποιαδήποτε ψυχολογία, έγραφαν οι Αγιορείτες το 1984.
Γνώμη του γράφοντος είναι, πάντως, ότι αυτή την προσπάθειά τους θα την συνεχίσουν. Δηλαδή, θα επιμένουν στον ανάποδο τρόπο ανάγνωσης των πατέρων.

Αντί να τους μιμηθούμε, προκειμένου, όπως λέει ο άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ, να επιτύχουμε το σκοπό της ζωής μας, που είναι η απόκτηση του αγίου πνεύματος και η δι’ αυτού του τρόπου ακριβής διαγνωστική και θεραπευτική προσέγγιση στα ψυχολογικά και μη προβλήματα που μας ταλανίζουν, θα πρέπει κατ’ αυτούς να καταφεύγουμε a priori στα πορίσματα της επιστήμης της ψυχολογίας και να τα χρησιμοποιούμε ως εργαλεία θεραπευτικά.
Μόνο που από αυτή τη διαδρομή δεν κόβεις δρόμο, όπως νομίζουν, αλλά χάνεις το δρόμο...


Η  ξ ε κ ά θ α ρ η   θ έ σ η
τ ω ν   π α τ έ ρ ω ν
Θα παραθέσουμε εδώ την πιο ευθεία απάντηση στην εκ των έσω των τειχών επιχειρούμενη σύγχυση με ένα καταλυτικό κείμενο του πατρός Παϊσίου, που απαντά καίρια στο ζήτημα που διαπραγματευόμαστε.
«Αυτοί που δεν είναι καλά πνευματικά, είναι μερικοί ιερωμένοι που σπουδάζουν ψυχολογία, για να βοηθήσουν τις ψυχές (με ανθρώπινες τέχνες). Και το παράξενο είναι που οι δάσκαλοί τους οι ψυχολόγοι δεν πιστεύουν στον Θεό και δεν παραδέχονται ούτε ψυχή, ή την παραδέχονται με ένα δικό τους  τρόπο (σχεδόν όλοι). Από αυτήν την πράξη τους οι κληρικοί αυτοί φανερώνουν ότι πνευματικά είναι άρρωστοι και έχουν ανάγκη από Αγιοπατερικές εξετάσεις, και, αφού θεραπευθούν, τότε θα διακρίνουν και μόνοι τους το άρρωστο αυτό πνεύμα και θα γνωρίσουν παράλληλα και τη θεία Χάρη, για να χρησιμοποιούν στο εξής τις ψυχές που πάσχουν την θεία ενέργεια και όχι τις ανθρώπινες τέχνες.

Όταν ο άνθρωπος βοηθηθεί να πιστέψει στο Θεό και στη μέλλουσα ζωή, την αιώνιο – συλλάβει δηλαδή το βαθύτερο νόημα της ζωής – και μετανοήσει, αλλάξει ζωή, έρχεται αμέσως η θεία παρηγοριά με τη Χάρη του Θεού, η οποία αλλοιώνει τον άνθρωπο, διώχνοντας και όλα τα κληρονομικά του. Έτσι έγινε σε πολλούς ανθρώπους που μετανόησαν, αγωνίστηκαν με φιλότιμο ταπεινά, χαριτώθηκαν, έγιναν και Άγιοι και τους προσκυνάμε τώρα με ευλάβεια και ζητάμε και τις πρεσβείες τους, ενώ  πριν είχαν πολλά πάθη και κληρονομικά.

Επί παραδείγματι, ο Όσιος Μωυσής ο Αιθίοψ, ενώ πριν ήταν ο πιο αιμοβόρος ληστής, με κληρονομική κακία, μόλις πίστεψε στον Θεό, μετανόησε, ασκήθηκε, έφυγαν όλα τα πάθη, τον επισκέφθηκε η Χάρις του Θεού και αξιώθηκε να λάβει ακόμα και το προφητικό χάρισμα. Πέρασε δε στην ευαισθησία ακόμα και το Μέγα Αρσένιο, ο οποίος ήταν από τη μεγαλύτερη αρχοντική οικογένεια της Ρώμης, με κληρονομικές αρετές και επιστημονική μεγάλη μόρφωση.

Επομένως, το παν είναι η Χάρις του Θεού και την ψυχή μπορεί να την βοηθήσει μόνο χαριτωμένος Πνευματικός, με πίστη, που αγαπάει την ψυχή και την πονάει, γιατί γνωρίζει τη μεγάλη της αξία, την βοηθάει στη μετάνοια, την ξαλαφρώνει με την εξομολόγηση, την ελευθερώνει από το άγχος και την οδηγεί στον Παράδεισο ή πετάει το λογισμό με τον οποίο βασανίζει την ευαίσθητη ψυχή ο πονηρός, και θεραπεύεται. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη αρρώστια στον κόσμο από το λογισμό, όταν δηλαδή πείσει ο διάβολος τον άνθρωπο με λογισμούς ότι δεν είναι καλά.

Όπως δεν υπάρχει και ανώτερος γιατρός σ’ αυτές τις περιπτώσεις από τον έμπειρο Πνευματικό, που εμπνέει εμπιστοσύνη με την αγιότητά του και πετάει αυτούς τους λογισμούς από τα ευαίσθητα πλάσματα του Θεού και θεραπεύει ψυχές και σώματα δίχως φάρμακα, με τη Χάρη του Θεού, και τις εξασφαλίζει και τον Παράδεισο».
 

Ο r g a n   r e c i t a l   κ α ι    λ ο γ ι σ μ ο ί
«Δεν υπάρχει μεγαλύτερη αρρώστια στον κόσμο από το λογισμό».
Αρχίζω αυτό το κεφάλαιο με την παραπάνω φράση του γέροντος Παϊσίου, γιατί νομίζω ότι βρίσκεται στην καρδιά των περισσότερων κλινικών συμπτωμάτων, για τα οποία αναζητά κανείς βοήθεια από το γιατρό σήμερα, με βάση όχι μόνο τη δική του εμπειρία, αλλά πολλών συναδέλφων με τους οποίους έχω συζητήσει πάνω στο θέμα.

Ένας άλλος ησυχαστής, ο Ρώσος γέρων Γαβριήλ, λέγει ότι οι λογισμοί είναι οι χειρότεροι εχθροί μας και πρέπει να τους αποκαλύπτουμε, για να αντιμετωπίζουμε επιτυχώς αυτή τη δαιμονική ορχήστρα.

Συνήθως, ασθενείς με λογισμούς δίνουν κάθε φορά στο γιατρό ένα ρεσιτάλ, με ενοχλήματα από διάφορα όργανα του σώματος (organ recital), για τα οποία καμμιά κλινική αιτία δεν μπορεί να ανευρεθεί, και είναι τέτοια η πειστικότητα της περιγραφής και τόσο έντονη η δυσφορία που προκαλούν, που πείθουν και τους πλέον έμπειρους ιατρούς ότι πρέπει να νοσηλευθούν για τη διαγνωστική προσέγγισή τους.

Αλλάζουν συνήθως πολλούς ιατρούς και θεραπευτήρια και κλινικές διαφορετικών ειδικοτήτων μέσα στο ίδιο νοσοκομείο, πάντα χωρίς αποτέλεσμα. Φθάνουν έτσι κάποτε και στον ψυχίατρο, αφού ο γιατρός τους δηλώσει επίσημα ότι δεν έχουν τίποτε και είναι «απλώς υποχονδριακοί» .

Εκεί συνήθως ο γιατρός θα πρέπει να κάνει πολύ δουλειά για να ξεμπερδέψει το κουβάρι των συμπτωμάτων αναγνωρίζοντας ότι, αντίθετα με τα όσα του έλεγαν οι άλλοι γιατροί, ο ασθενής αυτός όντως έχει πρόβλημα!

Θα πρέπει να μετασχηματίσει τότε – αν μπορεί – την ατέρμονη παρουσίαση συμπτωμάτων, σε προβλήματα που απαιτούν λύση, αρχίζοντας από την παραδοχή ότι ο ασθενής είναι ιδιαίτερα πιεσμένος και θα αναζητήσει μαζί του θετική ανταπόκριση στις ανάγκες και αγωνίες του, που όμως ως θετική ανταπόκριση θα πρέπει να προσδιορισθεί ειδικά για τον κάθε πάσχοντα και τον κάθε θεραπευτή.
 

Έ τ σ ι   χ ω ρ ί ζ ο υ ν   τ α
ζ ε υ γ ά ρ ι α :   μ ε   σ υ μ β ό λ α ι ο !
Εδώ αρχίζουν τα ερωτήματα: με ποια κριτήρια θα αντιμετωπισθεί ο ασθενής; Υπάρχουν τόσες απαντήσεις όσες και οι αμέτρητες «σχολές» στην ψυχιατρική. Και για μεν τους ανθρώπους που έχουν αποδεχθεί τη λογική του κόσμου, το πρόβλημα είναι μικρότερο , για τους πιστούς όμως, που έχουν μια άλλη λογική, τα πράγματα είναι τραγικά. Δεν πρόκειται εδώ για δυσκολίες ηθικού χαρακτήρα, αλλά για οντολογικής φύσεως ερωτήματα, στα οποία ο πιστός έχει ήδη δεσμευτικά απαντήσει από τότε που «συνεβλήθη» με τον πνευματικό του.

Και βέβαια και οι ψυχίατροι μιλούν για «συμβόλαια»! Αλλά τι συμβόλαια! Μου έλεγε πρόσφατα ένας επιχειρηματίας, που πέρασε από το ιατρείο μου, αφού κατέφυγε κρυφά από τη σύζυγό του σε ψυχαναλυτή με υπόδειξη ιερέα - ψυχαναλυτή ,  ότι το πρώτο πράγμα που του ζήτησε η συμβαλλόμενη ιατρός ήταν ότι, μέσα στον «κύκλο» που περιελάμβανε εκείνη και τον πάσχοντα, θα έπρεπε να δεσμευθεί ότι δε θα έμπαινε κανείς άλλος!

Ούτε η σύζυγός του, που συνέβαινε να είναι γιατρός! Δεν θα έπρεπε να μάθει κανείς τα όσα ελέγοντο εκεί. ούτε και ο πνευματικός του, τον οποίο θα τον «κρατούσε» για τα «καθαρώς πνευματικά». Special treatment leads to special mistakes! (οι ειδικές και ιδιαίτερες θεραπείες οδηγούν και σε ιδιαίτερα λάθη), λένε οι Βρετανού. Τώρα που χώρισαν, βέβαια, μπορεί να καυχηθεί ότι δεν παραβίασε το συμβόλαιό του με τη γιατρό (για τη μυστικότητα στην ψυχανάλυση, που πάει πολύ πιο μακριά από το ιατρικό απόρρητο).

Αντί να αναζητηθεί οπωσδήποτε η συνδρομή της άλλης πλευράς για την ισορροπημένη παρουσίαση των προβλημάτων – όπως κάθε πνευματικός θα έκανε – εδώ έχουμε ένα κλειστό και σε απίστευτο βαθμό αύταρκες σύστημα δύο ατόμων (άλλος κανόνας της ψυχανάλυσης είναι και η συμβολή κατά προτίμηση με το έτερο φύλο: άνδρας γιατρός με γυναίκα αναλυόμενη και αντιστρόφως).

Λησμονείται έτσι η δυνατότητα, που έχουν οι ασθενείς να χειρισθούν το γιατρό τους, αυτάρεσκα λειτουργούντες εις βάρος της σχέσης, που υποτίθεται πάνε στηρίξουν μέσα από την ψυχιατρική βοήθεια. Στην ιατρική το πρώτο, αλλά όχι δυστυχώς και τελευταίο μάθημα, που παίρνουμε – και είναι συνήθως πολύ πικρό – όταν αρχίζουμε την κλινική μας πορεία ως θεραπευτών, είναι ακριβώς ο χειρισμός μας από τους ασθενείς, που τις πιο πολλές φορές είναι αντιπαραγωγικός και επικίνδυνος, ιδίως, όταν ως ιατροί δεν ξέρουμε να βάζουμε όρια.

Μια πνευματικότητα όμως, που σε οδηγεί στο να βάζεις όρια, όταν πρέπει, δεν είναι ποτέ καρπός μελέτης! Βγαίνει μέσα από τον καθημερινό πνευματικό αγώνα για κάθαρση και φωτισμό του νου. Για αυτογνωσία που δεν έχει καμμιά σχέση με τη Βαρλααμική άποψη, που μιλούσε και μιλάει – μέσω της σύγχρονης ψυχανάλυσης – ότι δήθεν είναι αδύνατη «άνευ διαιρέσεως και συλλογισμού και αναλύσεως» και συνιστούσε «τας διαιρετικάς και συλλογιστικάς και αναλυτικάς μεθόδους», τας οποίας αντέκρουσε ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ως «Στωικών και Πυθαγορείων αίρεσιν».

Οι Χριστιανοί δε θεωρούμε, κατά τον άγιο, αληθινή γνώση αυτή που βρίσκεται με λόγους και συλλογισμούς αλλά «τη δι’ έργων τε και βίου αποδεικνυμένην η  και μη μόνον αληθής, αλλά και ασφαλής εστι και απερίτρεπτος». Και δεν μπορεί κανείς να γνωρίσει ούτε τον εαυτό του με διαιρετικές, συλλογιστικές και αναλυτικές μεθόδους, αν δεν καταστήσει το νου του «άτυφον και απόνηρον» με την επίπονη μετάνοια και άσκηση.


Παγκόσμιο Πρωτάθλημα
Η έννοια του παγκόσμιου πρωταθλητή στο σκάκι είναι ...
Περισσότερα >>
Σημειώσεις προπονήσεων
ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΑΝΟΙΓΜΑΤΩΝ

Γενικές αρχές – ...
Περισσότερα >>